Author: admin

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 6

  By

ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳು (blood groups) – Rh:

ಹಿಂದಿನ ಬರಹದಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು ಗುಂಪೇರ‍್ಪಾಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತ, ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಾಗ + ಇಲ್ಲವೇ – ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಕಾರಣವಾದ Rh ಎಂಬ ಅಂಶದ ಕುರಿತು ಹಾಗು ನೆತ್ತರು ಮಾರೆಡೆಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ (blood transfusion) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು.

Rh ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು 1940 ರಲ್ಲಿ ಕಾರ‍್ಲ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಟೇನರ್ (Karl Landsteiner) ಹಾಗು ಅಲೆಗ್ಜಾಂಡರ್ ವಿನರ್ (Alexander Weiner) ಅರಿಗರ ಜೋಡಿಯು ಗುರುತಿಸಿತು. ಈ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸಲು 45 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಗೆಯ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು ಕೆನೆ ಕಣಗಳ (RBC) ಮೇಲೆ ಇರುತ್ತವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳ ಅರಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ರೀಸಸ್ (Rhesus) ಬಗೆಯ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ, Rh ಅಂಶವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು (ಚಿತ್ರ 1). ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದಾಗಿ ‘Rh ನೆತ್ತರು ಗುಂಪು’ ಎಂಬ ಹೆಸರು. ನೆತ್ತರಿನಲ್ಲಿ Rh ಅಂಶ ಇದೆಯೇ ಇಲ್ಲವೇ ಅನ್ನುವುದರ ಮೇಲೆ ನೆತ್ತರನ್ನು + (Rh ಇದ್ದರೆ), – (Rh ಇಲ್ಲವಾದರೆ) ಅಂತಾ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_6_1Rh ಪೀಳಿಯರಿಮೆ (genetics):

Rh ಪೀಳಿಯು D ಹಾಗು d ಎಂಬ ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. Rh ಪೀಳಿಯ ಮೇಲುಗಯ್ ಸರಿಯಿಕ್ಕಳಿಗಳು (DD) (dominant homozygous) ಇಲ್ಲವೆ ಮೇಲುಗಯ್ ಹೆರಯಿಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು (dominant heterozygous) ಹೊಂದಿರುವವರಲ್ಲಿ Rh+ ತೋರುಮಾದರಿ (phenotype) ಇರುತ್ತದೆ. ಇಳಿಗಯ್ ಸರಿಯಿಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು (dd) (recessive homozygous) ಹೊಂದಿರುವವರಲ್ಲಿ Rh- ತೋರುಮಾದರಿ ಇರುತ್ತದೆ.

ತಾಯಿ ಹಾಗು ಬಸಿರುಗೂಸಿನ (fetus) ನಡುವೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದ Rh ಅಂಶದಿಂದಾಗಿ, ಒಂದಶ್ಟು ಮದ್ದರಿಮೆಯ ತೊಡಕುಗಳು ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ (ಚಿತ್ರ 2). ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ Rh- (dd) ಹಾಗು ಬಸಿರುಗೂಸಿನಲ್ಲಿ Rh+ (DD ಇಲ್ಲವೆ Dd) ಇದ್ದಲ್ಲಿ, Rh ಅಂಶದ ಎದುರಾಗಿ ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುವ Rh ಎದುರುಕಗಳು (antibodies), ಬಸಿರುಗೂಸನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದ ಮಾಸುಚೀಲವನ್ನು (placenta) ದಾಟಿಕೊಂಡು Rh+ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬಸಿರುಗೂಸಿನ ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ಮುದಿಪುಗೆಡಿಸುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_6_2ತಾಯಿಯ ಬಸುರಿನ ಎಣಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆಲ್ಲ, ಹೊಂದಿಕೆಯಿಲ್ಲದ Rh ಅಂಶದಿಂದ ಬಸಿರುಗೂಸಿನ ಮೇಲೆ ಉಂಟಾಗಬಹುದಾದ ಕುತ್ತು ಕೂಡ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ತೊಂದರೆ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿರುತ್ತದೆ. ಹುಟ್ಟುವ ಯೂರೋಪಿನ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ, 13% ರಶ್ಟು ಮಕ್ಕಳು ಈ ಕುತ್ತಿಗೆ ಒಳಪಡುವ ಸಾದ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಳ್ಳೆಯ ಮುನ್ನಾರಯ್ಕೆಯಿಂದ (preventive medicine), ಈ ಕುತ್ತಿನಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದಾದ ಕೆಡುಕನ್ನು 1% ಗೂ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

ತಾಯಿ-ಬಸಿರುಗೂಸುಗಳ ನಡುವೆ ಉಂಟಾಗುವ Rh ಹೊಂದಿಕೆಯಿಲ್ಲದಿರುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವೇನು? ತಂದೆಯಲ್ಲಿ Rh+ ಇದ್ದು, ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ Rh- ಇದ್ದಲ್ಲಿ, ಈ ತೊಂದರೆಯು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. Rh+ ತಂದೆಯಲ್ಲಿ DD (ಪಟ್ಟಿ 1) ಇಲ್ಲವೆ Dd (ಪಟ್ಟಿ 2) ಇಕ್ಕಳಿಗಳ ಪೀಳಿಮಾದರಿ ಇರುವುದರಿಂದ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಜೊತೆಗೂಡಿಕೆಗಳು (mating) ನಡೆಯಬಹುದು. ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ Rh- ತೋರುಮಾದರಿಯಿದ್ದು, Rh+ ತಂದೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪೀಳಿಮಾದರಿ ಇದ್ದರೂ (DD ಇಲ್ಲವೆ Dd), ಬೇನೆಮಂಜುಗರು (doctor), Rh ಹೊಂದಿಕೆಯಿಲ್ಲದಿರುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗಬಹುದಾದ ತೊಡಕುಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಬೇಕಾದ ಹಾರಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ನಾವು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಡಬೇಕಾದ ತಿಳಿವು ಏನ್ನೆಂದರೆ, Rh+ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ (Dd) ಮಾತ್ರ ತೊಂದರೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.

Cardio_Vascular_System_6_3

Cardio_Vascular_System_6_4

ತಾಯಿ ಹಾಗು ಬಸಿರುಗೂಸಿನಲ್ಲಿ Rh- (dd) ಇದ್ದರೆ, ಮಗುವಿಗೆ ಯಾವುದೇ Rh ಅಂಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂದಿಸಿದ ಕುತ್ತುಗಳು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. Rh- ಹೆಣ್ಣಿನ ಮೊದಲ ಬಸುರಿನಲ್ಲಿ, Rh+ ಬಸಿರುಗೂಸಿಗೆ (fetus) ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ (ಚಿತ್ರ 2). ಆದರೆ, ಎರಡನೇ ಹಾಗು ಅದರ ಮುಂದಿನ ಬಸಿರುಗಳಲ್ಲಿ, Rh- ತಾಯಿಯ ಬಸುರಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ Rh- ಬಸಿರುಗೂಸಿನಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗಬಹುದಾದ ಕುತ್ತಿನ ಸಾದ್ಯತೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು. ಇದು ಹೇಗೆ?

ಮಾಸುಚೀಲವು (placenta), ಬಸಿರುಬಳ್ಳಿಯ (umbilical cord) ನೆರವಿನಿಂದ ಬಸಿರುಗೂಸನ್ನು (fetus) ತಾಯಿಯ ಬಸಿರುಚೀಲದ (uterus) ಗೋಡೆಗೆ ಹೊಂದಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಹೊಂದಿಸುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಆರಯ್ವಗಳು (nutrients) ಹಾಗು ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಎದುರುಕಗಳು (maternal antibodies) ತೊಡಕಿಲ್ಲದೆ ಬಸಿರುಗೂಸನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲವು. ಚೊಚ್ಚಲ ಬಸುರಿನ ಮೊದಲು Rh- ತಾಯಿಯು Rh+ ನೆತ್ತರಿಗೆ ತೆರದುಕೊಂಡಿರದ್ದಿದರೆ, ಅವಳಲ್ಲಿ Rh+ ಎದುರಾಗಿ Rh ಎದುರುಕಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ತಾಯಿಯ ಎದುರುಕಗಳು ಮೊದಲನೆಯ Rh+ ಬಸಿರುಗೂಸಿನ ನೆತ್ತರನ್ನು ಅಂಟಿಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ (agglutinate) ಹಾಗು ಅದರ ಕೆನೆ ಕಣಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ.

ಹೆರಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಸುಚೀಲ ಹರಿಯುವುದರಿಂದ, ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ಬಸಿರುಗೂಸಿನ ನೆತ್ತರು, Rh- ತಾಯಿಯ ಮಯ್ ಏರ‍್ಪಾಟಿಗೆ ನುಸುಳುತ್ತದೆ. Rh+ ನೆತ್ತರು ನುಸುಳುವಿಕೆ, Rh- ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ Rh+ ಎದುರಾಗಿ, ಎದುರುಕಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಂತೆ ತಾಯಿಯ ಕಾpಪೇರ‍್ಪಾಟನ್ನು ಕೆರಳಿಸುತ್ತದೆ. Rh+ ಕೂಸಿನ ಒಂದು ತೊಟ್ಟು ನೆತ್ತರು, Rh- ತಾಯಿಯ ಮಯ್ಯೇರ‍್ಪಾಟನ್ನು ಸೇರಿದರೂ, ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ Rh+ ಎದುರುಕಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಮುಂದಿನ ಬಸುರಿನಲ್ಲಿ, ಈ Rh- ತಾಯಿಯಿಂದ ಬಸಿರುಗೂಸಿಗೆ ಸಾಗಿಸುವ ತಾಯಿಯ ಎದುರುಕಗಳಲ್ಲಿ, Rh+ ಎದುರುಕವೂ ಸೇರಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

ಬಸಿರುಗೂಸನ್ನು ಸೇರುವ Rh+ ಎದುರುಕವು, ಬಸಿರುಗೂಸಿನ ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ಹೊಡೆಯುವ ಹಾಗು ನೆತ್ತರನ್ನು ಅಂಟಿಕ್ಕುವ (agglutinate) ಮುದಿಪಿನ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ಮುದಿಪುಗೊಳಿಸುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯಿಂದಾಗಿ, ಹುಟ್ಟಿದ ಮಗು ಕೆನೆಕಣಕೊರೆಯಿಂದಾಗಿ (anemia) ಸಾಯುವು ಸಾದ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ಕೆನೆಕಣಕೊರೆಯಿಂದಾಗಿ, ನೆತ್ತರಿನಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯ ಮಟ್ಟ ತಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ಕಾಮಾಲೆ, ಜ್ವರ, ಹುಬ್ಬಿದ ಈಲಿ (liver) ಹಾಗು ತೊಳ್ಳೆ (spleen) ಮುಂತಾದ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ತೋರುವ ಈ ಬೇನೆಯನ್ನು ‘ಎರಿತ್ರೋಬ್ಲಾಸ್ಟೋಸೀಸ್ ಪೀಟಾಲಿಸ್’ (erythroblastosis fetalis) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಬಿರುಸಾದ ಬೇನೆ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ತೋರುವ ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ಕಯ್ಗೊಳ್ಳುವ ಮುಕ್ಯ ಆರಯ್ಕೆಯೆಂದರೆ, Rh- ನೆತ್ತರನ್ನು ಮಗುವಿನ ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿಗೆ (circulatory system) ಮಾರೆಡೆಗೊಳಿಸುವುದು (blood transfusion) ಹಾಗು Rh+ ಎದುರುಕವನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸಲು, ಮಗುವಿನ ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿನಿಂದ ನೆತ್ತರನ್ನು ಹೊರದೂಡುವುದು. ಇದನ್ನು ಮಗು ಹುಟ್ಟಿದ ಕೂಡಲೇ ಇಲ್ಲವೆ ಹುಟ್ಟುವ ಮುನ್ನ ಮಾಡಬಹುದು. ಮಗುವಿನ Rh+ ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು Rh- ಕೆನೆ ಕಣಗಳಿಂದ ಬದಲಿಸುವುದರಿಂದ, ತಾಯಿಯ Rh+ ಎದುರುಕಗಳಿಂದ ಆಗುವ ಮಗುವಿನ ಕೆನೆ ಕಣಗಳ ಅಂಟಿಕ್ಕುವಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಬಹುದು. ಮುಂದೆ ಮಗು ಬೆಳೆದಂತೆ, ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ Rh- ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು, ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುವ Rh+ ಕೆನೆ ಕಣಗಳು ತಂತಾನೇ ಬದಲಿಸುತ್ತದೆ. ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರಬಹುದಾದ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಾಯಿಯ Rh+ ಎದುರುಕವು ನಿದಾನವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಕೊನೆಗೆ ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ.

ನೆತ್ತರು ಮಾರೆಡೆಗೊಳಿಸುವಿಕೆ (blood transfusion):

ಒಬ್ಬ ಮನುಶ್ಯ ಕೆಟ್ಟಾಗುಹ (accident) ಇಲ್ಲವೇ ಒಂದಶ್ಟು ಬೇನೆಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾದಾಗ, ನೆತ್ತರು ಸೋರಿಕೆಯಾಗಬಹುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೆತ್ತರಿನ ಮೊತ್ತವು ಕುಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೆ, ಕೊಯ್ಯಾರಯ್ಕೆಗೆ ಒಳಪಡುತ್ತಿರುವವರು, ಕೊಯ್ಯಾರಯ್ಕೆಯ ವೇಳೆ ನೆತ್ತರರನ್ನು ಕೆಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇಂತಹ ಗೊತ್ತುಪಾಡುಗಳಲ್ಲಿ (condition), ತುತ್ತಾದ ಮಂದಿಗೆ ನೆತ್ತರು ಮಾರೆಡೆಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂತವರು ಯಾರಿಂದ ನೆತ್ತರು ಪಡೆಯಬಹುದು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಅವರ ಹಾಗು ಕೊಡುಗರ (donor) ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ತೀರ‍್ಮಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾರು ಯಾರಿಗೆ ನೆತ್ತರು ನೀಡಬಹುದು ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ 3 ರಲ್ಲಿ ಸುಳವಾಗಿ ತೋರಿಸಿಕೊಡಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಬರಹದೊಂದಿಗೆ, ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಸರಣಿ ಬರಹವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮುಂದಿನ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಮಯ್ಯಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು

(ಮಾಹಿತಿ ನೆರವು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ಸೆಲೆಗಳು: 1.wikipedia.org, 2.anthro.palomar.edu, 3.nadidewi.blogspot.com, 4.bloodbanker.com)

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 5

  By

ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳು (blood groups):

 

ಅರಿಕೆ:
ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿಯಲು, ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನರಿಮೆ (immunology) ಹಾಗು ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯ (genetics) ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ತಿಳಿದಿರಬೇಕು. ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಬರಹವನ್ನು ಆರಂಬಿಸುವ ಮುನ್ನ, ಬರಹದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿರುವ ಪೀಳಿಯರಿಮೆ ಹಾಗು ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನರಿಮೆಯ ಒಂದಶ್ಟು ಪದಗಳ ಹುರುಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಉಳಿದಂತೆ, ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟು (immune system) ಹಾಗು ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯ (genetics) ಬರಹಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವಾಗ, ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು.

ಪದಗಳ ಹುರುಳು:

ಒಗ್ಗದಿಕ (antigen) ಮತ್ತು ಎದುರುಕ (antibody):

ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮನುಶ್ಯರ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟನ್ನು (immune system) ಕೆರಳಿಸುವ ಅಂಶವನ್ನು ಒಗ್ಗದಿಕ (ಮಯ್ಯಿಗೆ ಒಗ್ಗದ) (antigen) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಒಗ್ಗದಿಕಗಳಿಗೆ ಇದಿರಾಗಿ ಸೆಣಸಲು ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಅಂಶವನ್ನು ಎದುರುಕ (antibody) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಹೀಗೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಎದುರುಕವು, ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು ಸದೆಬಡೆಯುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ.

ಪೀಳಿ (gene): ಜೀವಿಯ ಹುಟ್ಟುಪರಿಚೆಯ (heredity) ಕಿರುತುಣಕನ್ನು (molecular unit) ಪೀಳಿ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು.

ಇಕ್ಕಳಿ (allele): ಒಂದು ಪೀಳಿಯು ಹಲವು ಬಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು. ಪೀಳಿಯ ಒಂದೊಂದು ಬಗೆಯನ್ನು ಒಂದೊಂದು ಇಕ್ಕಳಿ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪೀಳಿಮಾದರಿ (genotype): ಒಂದು ಜೀವಿಯ ಗೊತ್ತುಮಾಡಿದ ಗುಣವನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುವ ಪೀಳಿಯ ಒಳಪಿಡಿಯನ್ನು (content) ಪೀಳಿಮಾದರಿ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.

ತೋರುಮಾದರಿ (phenotype): ಜೀವಿಯ ಪೀಳಿಮಾದರಿ ಹಾಗು ಜೀವಿಯು ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಅಂಶಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಯ ನಿರ್ದಿಶ್ಟವಾದ ಗುಣವು ಹೊರಗಿನ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಕಾಣಿಸುವ ಬಗೆಯೇ ತೋರುಮಾದರಿ.

ಮೇಲುಗಯ್ (dominant) ಮತ್ತು ಇಳಿಗಯ್ (recessive): ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯಲ್ಲಿ, ಪೀಳಿಯೊಂದರ ಒಂದು ಇಕ್ಕಳಿಯ (allele) ಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ, ತನ್ನ ವಾರಗೆಯ ಇಕ್ಕಳಿಯ ಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಕಾಶ ಪಡೆದರೆ, ಹೊಮ್ಮುವ ಅಳವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ‘ಮೇಲುಗಯ್ ಇಕ್ಕಳಿ’ (dominant allele) ಹಾಗು ಮೇಲುಗಯ್ ಇಕ್ಕಳಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರಶ್ಟೆ ಹೊಮ್ಮುವ ವಾರಗೆಯ ಇಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ‘ಇಳಿಗಯ್ ಇಕ್ಕಳಿ’(recessive allele) ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೂಡಿಕ್ಕಳಿ (codominant alleles): ಒಂದು ಪೀಳಿಯ ಇಕ್ಕಳಿಗಳೆರಡಕ್ಕೂ ಹೊಮ್ಮುವ ಸಮಾನ ಅವಕಾಶವಿದ್ದರೆ, ಅವು ಕೂಡಿಕ್ಕಳಿಗಳಾಗುತ್ತವೆ.

ನೆತ್ತರಿನ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ದಿನದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಬರುವ ಒಂದಶ್ಟು ಮಾತುಗಳು ಹೀಗಿರುತ್ತವೆ,

  • ಗೆಳೆಯರೊಬ್ಬರಿಗೆ ಗಾಡಿಯೊಂದು ಗುದ್ದಿ, ಕಯ್ಕಾಲು ಮುರಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ; ಅವರ ಮಯ್ಯಿಂದ ತುಂಬಾ ನೆತ್ತರು ಸುರಿದಿದ್ದು ಅವರಿಗೆ A+ ನೆತ್ತರು ಕೊಡುವವರು ಬೇಕಾಗಿದ್ದರೆ.
  • ನೆಂಟರೊಬ್ಬರು ಕೊಯ್ಯಾರಯ್ಕೆಗೆ (surgery) ಒಳಪಡುತ್ತಿದ್ದು ಅವರಿಗೆ O+ ನೆತ್ತರು ಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಗುಂಪಿನ ನೆತ್ತರಿನವರನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

A+, A-, AB+ ಇಲ್ಲವೆ O+ ನೆತ್ತರುಗಳೆಂದರೇನು? ನೆತ್ತರನ್ನು ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಗುಂಪಿಸುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ತಿಳಿಯೋಣ ಬನ್ನಿ.

ಕೆಂಪು ನೆತ್ತರು ಕಣಗಳ (ಕೆನೆಕ/RBC) ಹೊರ ಮಯ್ ಮೇಲೆ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳ (antigens) ಇರುವಿಕೆಯ ಆದಾರದ ಮೇಲೆ, ನೆತ್ತರನ್ನು ಹಲವು ಬಗೆಗಳಾಗಿ ಗುಂಪಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಈ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು ಮುನ್ನು (protein), ಹಿಟ್ಟುಸಕ್ಕರೆ (carbohydrate) ಇಲ್ಲವೇ ಸಕ್ಕರೆಮುನ್ನುಗಳಿಂದ (glycoprotein) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ.

ಇಂಟರ‍್ನ್ಯಾಶ್ನಲ್ ಸೊಸಯ್ಟಿ ಆಪ್ ಬ್ಲಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಪ್ಯೂಜನ್ (ISBT) ಪ್ರಕಾರ ಇದುವರೆಗೂ ಮನುಶ್ಯರಲ್ಲಿ 33 ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ 33 ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ, 600 ರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಗೆಯ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು (antigens) ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇವು ಮನುಶ್ಯನ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುತ್ತವೆ.

ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾದ ನೆತ್ತರಿನ ಬಗೆಯನ್ನು, ಅವಳು(ನು) ತನ್ನ ತಂದೆ- ತಾಯಿಗಳಿಂದ ಪಡೆಯುವ ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳ ಪೀಳಿಗಳು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ತೀರ‍್ಮಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನೆತ್ತರು ಗುಂಪು ಆ ಮನುಶ್ಯನ ಬಾಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (life span) ಬದಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಬಗೆಯ ಸೋಂಕು (infection), ಏಡಿಹುಣ್ಣು (cancer) ಇಲ್ಲವೆ ತನ್ಮರೆಗಾಪಿನ (autoimmunity) ಬೇನೆಗಳು ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುವ ಕೆನೆ ಕಣಗಳ ಮೇಲಿನ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿದಾಗ, ನೆತ್ತರಿನ ಗುಂಪು ಬದಲಾಗಬಹುದು.

ಹಾಗೆಯೇ, ಬೆಳ್-ನೆತ್ತರಿನ ಏಡಿಹುಣ್ಣಿನಂತಹ (leukemia) ಬೇನೆಗಳ ಆರಯ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯನ್ನು (bone marrow) ಮರುನಾಟಿ (transplant) ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ; ಕೊಳ್ಳುಗನ (recipient) ನೆತ್ತರಿನ ಗುಂಪಲ್ಲದ ಮನುಶ್ಯನಿಂದ ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರೆ, ಕೊಳ್ಳುಗನ (recipient) ನೆತ್ತರು ಗುಂಪು, ಕೊಡುಗನ (donor) ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಮನುಶ್ಯನ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುವಾಗ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ABO ಹಾಗು Rh ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳು ಹಾಗು ಸಂಬಂದಿಸಿದ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು ಮನುಶ್ಯರಲ್ಲಿ ಅಶ್ಟಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ; ಅವು ಇದ್ದರೂ ಸಣ್ಣ-ಪುಟ್ಟ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ (ethnicity) ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ.

ಬರಹದ ಉಳಿದ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಮುಕ್ಯ ನೆತ್ತರು ಗುಂಪುಗಳಾದ ABO ಮತ್ತು Rh ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪು:
Cardio_vascular_5_1ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ನಾಡಿನ ಅರಿಗರಾದ (scientist) ಕಾರ‍್ಲ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಟಿನರ್ (Karl Landsteiner) ಮೊದಲಿಗರು (ಚಿತ್ರ 1). ಅವರು 1900 ರಲ್ಲಿ ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ A, B, ಮತ್ತು O ನೆತ್ತರು ಬಗೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದರು. ಅವರ ಈ ಸಾದನೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ 1930 ರಲ್ಲಿ, ನೊಬೆಲ್ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಆಲ್ಪ್ರೆಡ್ ವಾನ್ ಡಿಕಾಸ್ಟೆಲ್ಲೊ (Alfred von Decastello) ಹಾಗು ಎಡ್ರಿಯಾನೊ ಸ್ಟುರ‍್ಲಿ (Adriano Sturli) ಅರಿಗರ ಜೋಡಿಯು 1902 ರಲ್ಲಿ ‘AB’ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು.

ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ (blood group) ನಾಲ್ಕು ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಗಳು (blood type) ಇರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ A, B, AB, ಹಾಗು O. ಎರಡು ಬಗೆಯ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು (antigens) ಹಾಗು ಎರಡು ಬಗೆಯ ಎದುರುಕಗಳು (antibodies) ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಗಳನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುತ್ತವೆ. ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು ಹಾಗು ಎದುರುಕಗಳ ಪಣುಗೆ-ಸೇರುಗೆಗಳಿಂದ (permutation & combination) ಉಂಟಾಗಬಹುದಾದ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ1 ರಲ್ಲಿ (ಪಟ್ಟಿ 1) ತೋರಿಸಿಕೊಡಲಾಗಿದೆ. (ಉಂಟು=ಒಗ್ಗದಿಕ/ಎದುರುಕ ಇದೆ, ಇಲ್ಲ= ಒಗ್ಗದಿಕ/ಎದುರುಕ ಇಲ್ಲ).

Cardio_vascular_5_2ಉದಾಹರಣೆಗೆ: A ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯ ಮನುಶ್ಯರ ಕೆನೆ ಕಣದ (RBC) ಮೇಲೆ A ಒಗ್ಗದಿಕ ಇರುತ್ತದೆ ( ಪಟ್ಟಿ 2). ಆದುದ್ದರಿಂದ, ಇವರಲ್ಲಿ A ಒಗ್ಗದಿಕದ ಇದಿರಾಗಿ, A ಎದುರುಕ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ಈ ಮನುಶ್ಯರಲ್ಲಿ A ಎದುರುಕ ಉಂಟಾದಲ್ಲಿ, ಅದು, ಈ ಮನುಶ್ಯರ ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ಮುದಿಪುಗೆಡಿಸುತ್ತವೆ. B ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರನ್ನು A ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯ ಮನುಶ್ಯರ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿಗೆ ತುಂಬಿದರೆ, ಈ ಮನುಶ್ಯರಲ್ಲಿರುವ B ಎದುರುಕವು, B ಒಗ್ಗದಿಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ಮಯ್ ಹೊರಗಿನ ಅಂಶವೆಂದು (foreign body) ಗುರುತಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಮುದಿಪುಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.

Cardio_vascular_5_3O ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಂದಿಗಳಲ್ಲಿ, ABO ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು (antigens) ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ, ಈ ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರನ್ನು ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಂದಿಗೆ ಕೊಡಲು ತೊಡಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ, ನೆತ್ತರು ಮಾರೆಡೆಗೊಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ (blood transfusion) O ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯವರನ್ನು ‘ಎಲ್ಲೆಯಿಲ್ಲದ ಕೊಡುಗರು’ (universal donors) ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ O ಗುಂಪಿನವರು, ಬರಿ O ಗುಂಪಿನವರಿಂದ ನೆತ್ತರನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾದ್ಯ (ಪಟ್ಟಿ 3).

AB ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರನ್ನು ‘ಎಲ್ಲೆಯಿಲ್ಲದ ಕೊಳ್ಳುಗರು’ (universal recipients) ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ, AB ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರಿನವರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ABO ಎದುರುಕಗಳು (antibodies) ಇರುವುದಿಲ್ಲ; ಈ ಗುಂಪಿನವರು AB ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರಲ್ಲದೆ, ABO ಗುಂಪಿನ ಯಾವುದೇ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ, AB ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯವರು A ಮತ್ತು B ಎರಡೂ ಬಗೆಯ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ನೆತ್ತರನ್ನು ಉಳಿದ ABO ಗುಂಪಿನವರಿಗೆ ಕೊಡಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ (ಪಟ್ಟಿ 3).

Cardio_vascular_5_4ನೆತ್ತರು ಅಂಟಿಕ್ಕುವಿಕೆಯ ಒರೆತ (blood agglutination test) (ಚಿತ್ರ 2): ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಸುಲಬವಾದ ದಾರಿಯಿಂದರೆ, ನೆತ್ತರನ್ನು ಅಂಟಿಕ್ಕುವಿಕೆಯ ಒರೆತಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸುವುದು. ನೆತ್ತರಿನಿಂದ ನೆತ್ತರು ಕಣಗಳು ಹಾಗು ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿಸುವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಬೇರ‍್ಪಡಿಸಿದಾಗ ರಸಿಕೆ (serum) ಎಂಬ ಅಡಕವು ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಈ ಅಡಕಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ಒರೆ ಹಚ್ಚಬಹುದು.

Cardio_Vascular_System_5_5

ಒರೆ ಹಚ್ಚಬೇಕಾದ ನೆತ್ತರಿನ ಒಂದು ಬಾಗವನ್ನು A ಎದುರುಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಸಿಕೆಯೊಡನೆಯು (serum), ಮತ್ತೊಂದು ನೆತ್ತರಿನ ಬಾಗವನ್ನು B ಎದುರುಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಸಿಕೆಯೊಡನೆಯೂ ಬೆರೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಬೆರೆಸುವಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ, ಯಾವುದರಲ್ಲಿ ಅಂಟಣೆ (agglutination) ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದರ ಮೇಲೆ, ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಒರೆನೋಡಿದ ನೆತ್ತರು, A ಎದುರುಕದೊಡನೆ ಅಂಟಿ, B ಎದುರುಕದೊಡನೆ ಅಂಟದಿದ್ದರೆ, ನೆತ್ತರಿನಲ್ಲಿ A ಒಗ್ಗದಿಕ ಇದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಒರೆ ಹಚ್ಚಿದ ನೆತ್ತರು A ಬಗೆಯದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಪೀಳಿಯರಿಮೆ (genetics of ABO blood group): ಬರಹದ ಆರಂಬದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ, ಮನುಶ್ಯರ ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು, ಅವರು ಹೆತ್ತವರಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಪೀಳಿಗಳು (genes) ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುತ್ತವೆ. ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಕೆಗಳನ್ನು (research) ನಡೆಸಿದವರಲ್ಲಿ ಜರ‍್ಮನಿಯ ಲುಡ್ವಿಕ್ (Ludwik Hirszfeld) ಹಾಗು ಎಮಿಲ್ ವಾನ್ ಡನ್ಜರ‍್ನ್ (Emil von Dungern) ಮೊದಲಿಗರು. 1910-1911 ರಲ್ಲಿ ಅರಿಗರ ಈ ಜೋಡಿಯು ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಪೀಳಿಗಳ ಮರುಪಡೆಯುವಿಕೆಯ (genetic inheritance) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು.

ಈ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸದ್ಯದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ತಿಳಿವುಗಳೆಂದರೆ, ABO ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುವ ಪೀಳಿಗಳು ಮನುಶ್ಯನ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ಅಂಬಿಸಿಂಬಿಯ/ಬಣ್ಣದಸಿಂಬಿಯ (chromosome) ಮೇಲೆ ಇರುತ್ತವೆ ಹಾಗು ಒಬ್ಬ ಮನುಶ್ಯನ ABO ನೆತ್ತರು ಬಗೆ, ಅವನ ಬಾಳ್ವೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಒಬ್ಬ ಮನುಶ್ಯನ ABO ನೆತ್ತರು ಬಗೆ, ಅವಳು(ನು) ABO ನೆತ್ತರು ಪೀಳಿಯ ಮೂರು (A, B, ಅತವ O) ಇಕ್ಕಳಿಗಳಲ್ಲಿ (alleles) ಯಾವುದನ್ನು ಹೆತ್ತವರಿಂದ ಮರುಪಡೆಯುತ್ತಾಳೆ(ನೆ) (inherit) ಎನ್ನುವ ಅಂಶ ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಮನುಶ್ಯನು ಮರುಪಡೆಯಬಹುದಾದ ಇಕ್ಕಳಿ (allele) ಹಾಗು ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯ ತಿರುಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ (ಪಟ್ಟಿ 4) ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.

Cardio_vascular_5_6[ಪಟ್ಟಿ 4 ರ ವಿವರ: ಸಾದ್ಯವಾಗಬಹುದಾದಂತ ಹೆತ್ತವರ ಜೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರ ABO ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು ಮೇಲಿನ ಸಾಲಿನಲ್ಲೂ, ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು ಎಡ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮಗುವಿನ ಪೀಳಿಮಾದರಿಯನ್ನು (genotype) ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಹಾಗು ತೋರುಮಾದರಿಯನ್ನು (phenotype) ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.]

A ಮತ್ತು B ಗಳೆರಡೂ ಮೇಲುಗಯ್ ಇಕ್ಕಳಿಗಳಾಗಿದ್ದು (dominant allele), ಇಳಿಗಯ್ ಇಕ್ಕಳಿಯಾದ (recessive allele) O ಇಕ್ಕಳಿಯ ತೋರುಮಾದರಿಯ (phenotype) ಮೇಲೆ ಮೇಲುಗಯ್ ಸಾದಿಸುತ್ತವೆ. ಹಾಗಾಗಿ, AO ಪೀಳಿಮಾದರಿಯನ್ನು (genotype) ಹೊಂದಿರುವ ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ, A ತೋರುಮಾದರಿ ಇರುತ್ತದೆ. OO ಪೀಳಿಮಾದರಿ ಇರುವವರಲ್ಲಿ, O ತೋರುಮಾದರಿ ಇರುತ್ತದೆ. A ಹಾಗು B ಇಕ್ಕಳಿಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಕೂಡು-ಮೇಲುಗಯ್ (co-dominant) ಇಕ್ಕಳಿಗಳಾಗಿವೆ. ಹೆತ್ತವರ ಪಯ್ಕಿ, ಒಬ್ಬರಿಂದ A ಹಾಗು ಮತ್ತೊಬ್ಬರಿಂದ B ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು ಮಗು ಪಡೆದರೆ, ಮಗುವಿನ ತೋರುಮಾದರಿ AB ಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿನ ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಮುಕ್ಯವಾದ ವಿಶಯ ಎಂದರೆ ‘‘ಬಾಂಬೆ ತೋರುಮಾದರಿ’ (Bombay phenotype). ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಹೆತ್ತವರ ತೋರುಮಾದರಿಯನ್ನು (phenotype) ಆದರಿಸಿ ಮಗುವಿನ ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಾಗ ಎಚ್ಚರ ವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ABO ಒಗ್ಗದಿಕಗಳಲ್ಲದೆ, H ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಬಗೆಯ ಒಗ್ಗದಿಕವೂ ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುವಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, A ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯ ತಾಯಿಗೆ O ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯ ಮಗುವಿದ್ದರೆ, ತಂದೆಯು O ನೆತ್ತರು ಗುಂಪನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ ಇಲ್ಲವೇ O ಇಕ್ಕಳಿಗಳ ಪೀಳಿಮಾದರಿಯನ್ನು (OO, AO, ಇಲ್ಲವೆ BO ಪೀಳಿಮಾದರಿ) ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ (ಚಿತ್ರ 3). ಈ ಬಗೆಯ ಮರುಪಡೆಯುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ (inheritance), ಮಗು ತಂದೆಯ ಹಾಗು ತಾಯಿಗಳಿಬ್ಬರಿಂದ ಒಂದೊಂದು O ಪೀಳಿಯ ಇಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, O ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ಹೆತ್ತವರಿಂದ O ನೆತ್ತರು ಬಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಗು ಹುಟ್ಟಬಹುದು. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ, ತಂದೆ-ತಾಯಿಗಳಿಂದ ಮಗು H ಒಗ್ಗದಿಕದ ಇಳಿಗಯ್ (recessive) ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು ಮರುಪಡೆಯುವುದು.

Cardio_Vascular_System_5_7ಹಾಗಾದರೆ H ಒಗ್ಗದಿಕದ ತನಿಬಗೆ (specialty) ಏನು? ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಅಡಕವನ್ನು (material) ಮಾಡಲು ಗೊತ್ತುಮಾಡಿದ ಮುನ್ನಡಕ (raw material/precursor) ಬೇಕು. ABO ನೆತ್ತರು ಗುಂಪಿಗೆ ಸಂಬಂದಿಸಿದಂತೆ A ಹಾಗು B ಅಡಕಗಳನ್ನು (ಒಗ್ಗದಿಕ ಕೂಡ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಅಡಕ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು) ಮಾಡಲು H ಒಗ್ಗದಿಕ ಎನ್ನುವ ಮುನ್ನಡಕ (precursor) ಬೇಕೇಬೇಕು.

ಜೊತೆಗೆ H ಮುನ್ನಡವನ್ನು B ಒಗ್ಗದಿಕವನ್ನಾಗಿಸಲು B ಎನ್ನುವ ದೊಳೆ (enzyme) ಕೂಡ ಇರಬೇಕು. B ದೊಳೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು, ಆ ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ B ಇಕ್ಕಳಿಯು ಇರಬೇಕು. ಹಾಗೆಯೇ H ಮುನ್ನಡಕವನ್ನು A ಒಗ್ಗದಿಕವನ್ನಾಗಿಸಲು, A ದೊಳೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ A ಇಕ್ಕಳಿಯು ಇರಬೇಕು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: B ಒಗ್ಗದಿಕವನ್ನು ಮಾಡಲು H ಮುನ್ನಡಕ ಹಾಗು B ದೊಳೆ ಇರಬೇಕು.

H ಮುನ್ನಡಕವನ್ನು ಮಾಡಲು, ಆ ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ H ಒಗ್ಗದಿಕದ ಮೇಲುಗಯ್ ಪೀಳಿಮಾದರಿ (HH/Hh) ಇರಬೇಕು. ಆದರೆ, ಚಿತ್ರ 4 ರಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವಂತೆ (ಚಿತ್ರ 4) ತಂದೆ-ತಾಯಿಗಳಿಬ್ಬರಿಂದಲೂ H ಒಗ್ಗದಿಕದ ಇಳಿಗಯ್ ಇಕ್ಕಳಿಗಳನ್ನು (h) ಮಗು ಪಡೆದರೆ, ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ಇಳಿಗಯ್ ಪೀಳಿಮಾದರಿ (recessive phenotype) (hh) ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ H ಮುನ್ನಡಕವು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. H ಮುನ್ನಡಕ ಇರದ ಕಾರಣ, A ಮತ್ತು/ಅತವ B ಒಗ್ಗದಿಕಗಳು ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತವೆ.

ಪೀಳಿಯರಿಮೆಯ ಮೂಲಕ ತಿಳಿದಿರುವುದೇನೆಂದರೆ, ಮೇಲುಗಯ್ ಪೀಳಿಮಾದರಿ (dominant genotype) ಇಲ್ಲದ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ಇಳಿಗಯ್ ಪೀಳಿಮಾದರಿಯು (recessive genotype) ಹೊಮ್ಮಲು (expression) ಅವಕಾಶವಿಕೆ. A ಮತ್ತು B ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೇಲುಗಯ್ ಪೀಳಿ ಇಕ್ಕಳಿಗಳು ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ಈ ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ O ಒಗ್ಗದಿಕದ ತೋರುಮಾದರಿಯು ಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ. ತೀರ ಕಡಿಮೆ ಜನಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುವ ಈ ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರುಗುಂಪಿನ ಮರುಪಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಗಮನಿಸಿದ್ದು ಬಾರತದ ಬಾಂಬೆ (ಇಂದಿನ ಮುಂಬಯ್) ಊರಿನಲ್ಲಿ. ಹಾಗಾಗಿ, ಇದಕ್ಕೆ ‘ಬಾಂಬೆ ತೋರುಮಾದರಿ’ (Bombay phenotype) ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂತು.

Cardio_Vascular_System_5_8ಬರಹದ ಮುಂದಿನ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ Rh ನೆತ್ತರು ಗುಂಪು ಹಾಗು ನೆತ್ತರು ಮಾರೆಡೆಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ (blood transfusion) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ಸೆಲೆಗಳು:1. anthro.palomar.edu,2. nobelprize.org, 3. medicine.mcgill.ca ) 

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 4

  By

ನೆತ್ತರು / ರಕ್ತ (Blood):

ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಹಿಂದಿನ ಬರಹವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾ, ಈ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು ಇಲ್ಲವೇ ರಕ್ತ (blood) ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುವ ಹರಿಕದ (fluid) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ.

ಒಬ್ಬ ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕರಿಂದ ಅಯ್ದು ಲೀಟರ್‍ನಶ್ಟು ನೆತ್ತರು ಇರುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರನ್ನು ’ನೀರ‍್ಬಗೆಯ ಕೂಡಿಸುವ ಗೂಡುಕಂತೆ’ (liquid connective tissue) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ನೆತ್ತರು ಹತ್ತು ಹಲವು ಬಗೆಯ ಅಡಕಗಳನ್ನು (materials) ಸಾಗಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಆವಿ (gas), ಕಸ ಹಾಗು ಆರಯ್ವಗಳ (nutrients) ಒನ್ನೆಲೆತವನ್ನು (homeostasis) ಹತೋಟಿಯಲ್ಲಿಡುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರು ಮುಕ್ಯವಾಗಿ ನೆತ್ತರು ಗೂಡುಗಳು (blood cells) ಮತ್ತು ನೆತ್ತರ ರಸಗಳನ್ನು (plasma) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_4_1ನೆತ್ತರು ಗೂಡುಗಳು: (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3)
ನೆತ್ತರು ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಗೆ. ಕೆಂಪು ನೆತ್ತರು ಕಣಗಳು (red blood cells/RBC) , ಬೆಳ್ ನೆತ್ತರು ಕಣಗಳು (white blood cells/WBC), ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು ಇಲ್ಲವೇ ನೆತ್ತರುತಟ್ಟೆಗಳು (platelets). ಬರಹದ ಉಳಿದ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನ ಚುಟುಕ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದು: ಕೆಂಪು ನೆತ್ತರು ಕಣ =ಕೆನೆ ಕಣ, ಬೆಳ್ ನೆತ್ತರು ಕಣ = ಬೆನೆ ಕಣ

Cardio_Vascular_System_4_2Cardio_Vascular_System_4_3

ಕೆನೆ ಕಣ (RBC): (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3, 4, 5)

ಉಳಿದ ನೆತ್ತರು ಕಣಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಕ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕೆನೆ ಕಣಗಳು, ಒಬ್ಬ ಹರಯದ ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ 2-3 x 1013 ರಶ್ಟು ಸಂಕ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಕೆಂಪು ಮೂಳೆಮಜ್ಜೆಯ (red bone marrow) ಕಾಂಡಗೂಡುಗಳು (stem cells) ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಕ್ಶಣವೊಂದಕ್ಕೆ ಎರಡು ಮಿಲಿಯನ್ ನಶ್ಟು ಕೆನೆ ಕಣಗಳು ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

ಇರ್‍ತಗ್ಗಿನ (biconcave) ಆಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಕೆನೆಕಣಗಳು, ತಗ್ಗಿನಿಂದಾಗಿ ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ತೆಳ್ಳಗಿದ್ದು, ಉಬ್ಬಿದ ಹೊರಬಾಗವು ದಪ್ಪಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ರಚನೆಯು ಕೆನೆ ಕಣದ ಹೊರಮಯ್ ಹರವನ್ನು (surface area) ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಸಣ್ಣ ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (capillary) ತೊಡಕಿಲ್ಲದೆ ನುಸುಳಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_4_4ಬಲಿಯುವಿಕೆಯ (mature) ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕೆನೆ ಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ನಡುವಿಟ್ಟಳಗಳು (nucleus) ಕೆನೆ ಕಣದಿಂದ ಹೊರದೂಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಮಾರ‍್ಪಾಟು, ಬಲಿತ ಕೆನೆ ಕಣಗಳಿಗೆ ಇರ್‍ತಗ್ಗಿನ ಆಕಾರ ಹಾಗು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಬಾಗುವಿಕೆಯ ಗುಣವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ನಡುವಿಟ್ಟಳದಲ್ಲಿರುವ (nucleus) ಡಿ.ಎನ್.ಎ (DNA), ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ತೊಡಕುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ನಡುವಿಟ್ಟಳವನ್ನು ಹೊರದೂಡುವುದರಿಂದ, ಬಲಿತ ಕೆನೆ ಕಣದಲ್ಲಿ ಡಿ.ಎನ್.ಎ (DNA) ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಡಿ.ಎನ್.ಎ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಕೆನೆ ಕಣಗಳು, ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಕೆನೆ ಕಣಗಳು ಉಸಿರುಚೀಲಗಳಿಂದ (lungs), ಗೂಡುಗಳಿಗೆ (cells) ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು (oxygen) ಹಾಗು ಗೂಡುಗಳಿಂದ ಉಸಿರುಚೀಲಗಳಿಗೆ ಕಾರ್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯಡ್‍ನ್ನು (carbon dioxide) ಸಾಗಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಲು ಕೆನೆ ಕಣಗಳು ರಕ್ತಬಣ್ಣಕ (hemoglobin) ಎಂಬ ಹೊಗರನ್ನು (pigment) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

Cardio_Vascular_System_4_5ರಕ್ತಬಣ್ಣಕವು ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮುನ್ನುಗಳಿಂದ (protein) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಗ್ಲೊಬುಲಿನ್ ಮುನ್ನು ಹಾಗು ಹೀಮ್ ತುಣುಕು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇರಿ ರಕ್ತಬಣ್ಣಕವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಹೀಮ್ ತುಣುಕು ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಿರುತುಣುಕನ್ನು (ferrous ion) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಿರುತುಣುಕು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಹರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಿರುತುಣುಕುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆನೆ ಕಣದ ರಕ್ತಬಣ್ಣಕಗಳು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಡುವ ಹಾಗು ಸಾಗಿಸುವ ಅಳವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ.

ಬೆನೆ ಕಣಗಳು (WBC): (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3)
ನೆತ್ತರಿನಲ್ಲಿ ಬೆನೆ ಕಣಗಳ ಸಂಕ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದರೂ, ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನಲ್ಲಿ (immune system) ಇವುಗಳ ಪಾಲು ತುಂಬಾ ಹಿರಿದು. ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಿಗೆ ಎರಗುವ ಕುತ್ತುಗಳೊಡನೆ, ಹೊರಕುಳಿ (parasites), ಕೆಡುಕುಕಣಗಳೊಡನೆ (pathogens) ಹೋರಾಡಿ, ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವುದು ಬೆನೆ ಕಣಗಳ ಮುಕ್ಯ ಕೆಲಸ. ಈ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಬೆನೆ ಕಣಗಳ ಚುಟುಕು ವಿವರವನ್ನು ಕೊಡಲಾಗುವುದು. ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು.

ಬೆನೆಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆಗಳಿವೆ: ನುಚ್ಚಿನಕಣ (granulocytes) ಹಾಗು ನುಚ್ಚಿಲ್ಲದಕಣ (agranulocytes).

1) ನುಚ್ಚಿನಕಣಗಳು (granulocytes): ಈ ಬಗೆಯ ಬೆನೆ ಕಣಗಳು ತಮ್ಮ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ (cytoplasm) ದೊಳೆ ಗುಳ್ಳೆಗಳನ್ನು (enzyme vesicles) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ದೊಳೆ ಗುಳ್ಳೆಗಳು, ನುಚ್ಚಿನಂತೆ (granular) ಕಾಣುವುದರಿಂದ, ಇವುಗಳನ್ನು ನುಚ್ಚಿನಕಣಗಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ನುಚ್ಚಿನ ಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಗೆ: i) ಸಪ್ಪೆಬಣ್ಣೊಲವುಕಣ (neutrophils), ii) ಕೆಂಬಣ್ಣೊಲವುಕಣ (eosinophils), iii) ಮರುಹುಳಿಯೊಲವುಕಣ (basophils). ನುಚ್ಚಿನಕಣಗಳಲ್ಲಿರುವ ದೊಳೆಯ ಬಗೆ ಹಾಗು ಬಣ್ಣಗಳ ಜೊತೆ ನುಚ್ಚಿನಕಣಗಳನ್ನು ಬೆರೆಸಿದಾಗ ಅವು ಯಾವ ಬಣ್ಣದೆಡೆಗೆ ಒಲವು ತೋರುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಅಂಶಗಳ ಮೇಲೆ ನುಚ್ಚಿನಕಣಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.

i) ಸಪ್ಪೆಬಣ್ಣೊಲವುಕಣ (neutrophils): 40-70% ಬೆನೆ ಕಣಗಳು ಸಪ್ಪೆಬಣ್ಣೊಲವುಕಣಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಮೂಳೆಮಜ್ಜೆಯ (bone marrow) ಕಾಂಡಗೂಡುಗಳಿಂದ (stem cells) ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಇವು, ಕೆಡುಕುಕಣಗಳು (pathogens), ಅದರಲ್ಲೂ ದಂಡಾಣುಗಳು (bacteria) ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕಾಗ, ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಮುಂಚೂಣಿಯ ಮೊನೆಯಾಳುಗಳಾಗಿ (soldiers) ಎಚ್ಚೆತ್ತು ನೆತ್ತರಿನಿಂದ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳು ನುಸುಳಿದ ಮಯ್ ಬಾಗಕ್ಕೆ ಓಡುತ್ತವೆ. ಹಾಗು ದಂಡಾಣುಗಳಿಂದ ಮಯ್ಯಿಗೆ ತಗಲಬಹುದಾದ ತೊಡಕುಗಳನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತವೆ.

ii) ಕೆಂಬಣ್ಣೊಲವುಕಣ (eosinophils): ಒಟ್ಟು ಬೆನೆ ಕಣಗಳಲ್ಲಿ 1-6% ಅಶ್ಟು ಕೆಂಬಣ್ಣೊಲವುಕಣಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕುವ ಹೊರಕುಳಿಗಳನ್ನು (parasites) ಸದೆಬಡಿಯಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ.

iii) ಮರುಹುಳಿಯೊಲವುಕಣ (basophils): ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಇವು, ನೆತ್ತರಿನಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡುವ ಬೆನೆ ಕಣಗಳ 0.01%-0.3% ಅಶ್ಟು ಬಾಗಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಮರುಹುಳಿಯೊಲವುಕಣಗಳು, ಒಗ್ಗದಿಕೆಯಂತಹ (allergy) ಒಂದಶ್ಟು ಗೊತ್ತುಮಾಡಿದ ಉರಿಯೂತಗಳ (inflammation) ಹಮ್ಮುಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

2) ನುಚ್ಚಿಲ್ಲದಕಣಗಳು (agranulocytes): ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ (cytoplasm) ದೊಳೆ ಗುಳ್ಳೆಗಳನ್ನು (enzyme vesicles) ಹೊಂದಿರದ ಬೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ನುಚ್ಚಿಲ್ಲದಕಣಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆ.

i) ಹಾಲ್ರಸ ಕಣ (lymphocytes): 30% ರಶ್ಟು ಬೆನೆ ಕಣಗಳು ಹಾಲ್ರಸ ಕಣಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಇವು ಮುಕ್ಯವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯೊಳಕ್ಕೆ ನುಸುಳುವ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ (pathogens) ಎದುರಾಗಿ ಉಸಿರಿ-ಎದುರುಕಗಳನ್ನು (antibody) ಮಾಡುವ ಹಾಗು ನಂಜುಕಣಗಳಿಗೆ (virus) ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ.

ii) ಒಂಜೀವಕಣ (monocytes): ಬೆನೆ ಕಣಗಳಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಗೂಡಾದ ಒಂಜೀವಕಣಗಳು, ಬೆನೆ ಕಣಗಳ 2-10% ನಶ್ಟರಿತ್ತವೆ. ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳ (macrophages) ಸಂಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾದಾಗ ಇಲ್ಲವೆ ಉರಿಯೂತದ ಹಮ್ಮುಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಕೆಯ ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳು ಬೇಕಾದಾಗ, ಒಂಜೀವಕಣಗಳು, ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳಾಗಿ ಬದಲಾಗಿ, ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನಲ್ಲಿ (immune system) ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು ಇಲ್ಲವ ೇನೆತ್ತರುತಟ್ಟೆಗಳು (platelets): (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3, 6)

ಕೆಂಪು ಮೂಳೆಮಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ (red bone marrow) ನೆಲೆಸಿರುವ ಹಿರಿನಡುವಣಕಣಗಳ (megakaryocyte) ಚೂರಾಗುವಿಕೆಯಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಕ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು, ಹರಿಸುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿನಲ್ಲಿರುವ ನೆತ್ತರಿನ ಜರಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ನಡುವಿಟ್ಟಳವಿಲ್ಲದ (nucleus), ಈ ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಒಂದು ವಾರದವರೆಗೆ ಬದುಕಬಹುದು.

ಚಪ್ಪಟ್ಟೆಯಾದ ಕಿರುಬಿಲ್ಲೆಗಳಂತಿರುವ ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು, ನೆತ್ತರು ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ (blood clotting) ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಬಿರುಕು ಇಲ್ಲವೇ ಇನ್ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯಾದಾಗ, ಕೊಳವೆಗಳ ಹೊರಕ್ಕೆ ನೆತ್ತರು ಜಿನುಗದಂತೆ ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ನೆತ್ತರಿನ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ಮಯ್ ಒನ್ನೆಲೆತವನ್ನು (homeostasis) ಕಾಪಾಡುತ್ತದೆ. ಗಾಯವಾದಾಗ ಮಯ್ಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ನೆತ್ತರು ಸೋರದಂತೆ, ನೆತ್ತರನ್ನು ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಈ ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳೇ.

ನೆತ್ತರು ಹೇಗೆ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುತ್ತದೆ?: (ಚಿತ್ರ 6)

ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ (adhesion): ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಬಿರುಕುಂಟಾದ ಬಾಗದ ಸುತ್ತ-ಮುತ್ತ ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ii) ಚುರುಕುಗೊಳಿಸುವಿಕೆ (activation): ಗೋಡೆಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡ ಚಪ್ಪಟಿಗಳು, ತಮ್ಮ ಆಕಾರವನ್ನು ಬದಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ತಮಲ್ಲಿರುವ ಪಡೆಕಗಳನ್ನು (receptors) ಚುರುಕುಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ (activation). iii) ಒಗ್ಗೂಡುವಿಕೆ (aggregation): ಚುರುಕುಗೊಂಡ ಪಡೆಕಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ, ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಬೆಸಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ ಬಿರುಕಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ‘ಚಪ್ಪಟಿಕ ಬೆಣೆ’ಯನ್ನು (platelet plug) ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಚಪ್ಪಟಿಕ ಬೆಣೆಯು, ಒನ್ನೆಲೆತವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಮೊದಲನೆಯ ಹಂತವಾಗಿದೆ (primary hemostasis).

Cardio_Vascular_System_4_6ಎರಡನೆಯ ಹಂತವಾಗಿ ಚಪ್ಪಟಿಕ ಬೆಣೆಯು, ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆಯ ಜರಿಯನ್ನು (coagulation cascade) ಚುರುಕುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಜರಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವು ಬಗೆಯ ಕ್ರಿಯೆ ಹಾಗು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಉಂಟಾಗಿ, ತಂತುಗಳು (fibrin) ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ತಂತು, ಚಪ್ಪಟಿಕ ಬೆಣೆಯ ಮೇಲೆ ಹರಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಚಪ್ಪಟಿಕ ಬೆಣೆಯ ಮೇಲೆ ಹರಡಿಕೊಂಡ ತಂತು ಬಲೆಯು ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನೂ ತನ್ನ ಬಲೆಗೆ ಬೀಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಬಿರುಕಾದ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಪ್ಪು (clot) ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ನಿದಾನವಾಗಿ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ ಗಾಯವು ಮಾಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ (heal), ಚಪ್ಪಟಿ-ತಂತು ಬೆಣೆ ಕರಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.

ನೆತ್ತರು ಕಣಗಳ ಬಗೆ ಹಾಗು ಅವು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸಗಳ ಬಗೆಗಳನ್ನು ಕೆಳಗಿನ ಅನಿಮೇಶನ್‍ಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಸುಲಬವಾಗಿ ತಿಳಿಯುವಂತೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ನೆತ್ತರುರಸ/ರಕ್ತರಸ (plasma):

ನೀರ‍್ಬಗೆ (liquid) ಬಾಗವಾದ ನೆತ್ತರು-ರಸವು ನೆತ್ತರಿನ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತದಲ್ಲಿ 55% ರಶ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರು-ರಸವು ಮುಕ್ಯವಾಗಿ ನೀರು, ಮುನ್ನುಗಳು, ಕರಗಿದ ಅಂಶಗಳು, ಹೀಗೆ ಹತ್ತು ಹಲವು ಬಗೆಯ ಅಡಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. 90% ರಶ್ಟು ನೆತ್ತರುರಸವು ನೀರಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನೆತ್ತರುರಸದಲ್ಲಿರುವ ಮುನ್ನುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಕ್ಯವಾಗಿ ಉಸಿರಿ-ಎದುರುಕಗಳು (antibody) ಹಾಗು ಆಲ್ಬುಮಿನ್ (albumin) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಬಾಗವಾದ ಉಸಿರಿ-ಎದುರುಕಗಳು, ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕುವ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ (pathogens) ಹೊರಮಯ್ ಮೇಲಿರುವ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳಿಗೆ (antigen) ಬೆಸಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಲ್ಬುಮಿನ್, ಗೂಡುಗಳಿಗೆ ಸಮಬಿಗುಪಿನ (isotonic) ನೀರ‍್ಬಗೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿನ ಪರೆತೂರ‍್ಪಿನ (osmotic) ಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ನೆತ್ತರು-ರಸವು ಹತ್ತು ಹಲವು ಬಗೆಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕರಗಿದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ; ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಕ್ಯವಾದ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗ್ಲುಕೋಸ್, ಉಸಿರುಗಾಳಿ (oxygen), ಕಾರ್ಬನ್ ಡಾಯಾಕ್ಸಾಯಡ್, ಮಿಂಚೋಡುಕಗಳು (electrolytes), ಆರಯ್ವಗಳು (nutrients) ಹಾಗು ಗೂಡುಗಳಿಂದ ಹೊರದೂಡಲ್ಪಡುವ ತರುಮಾರ‍್ಪಿನ ಕಸಗಳು (metabolic waste). ನೆತ್ತರು ಮಯ್ಬಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡುವಾಗ, ನೆತ್ತರು-ರಸವು ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸಾಗಿಸುವ ಒಯ್ಯುಗದ (medium) ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಸರಣಿಯ ಮುಂದಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು/ರಕ್ತದ ಗುಂಪುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಲಾಗುವುದು.

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳ ಸಲೆಗಳು: 1) britannica.com, 2) wikipedia.org, 3) healtheducare.com, 4) seplessons.ucsf.edu, 5) bio.utexas.edu
6) classroom.sdmesa.edu, 7) www.innerbody.com)

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 3

  By

ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟು:

ಹಿಂದಿನ ಎರಡು  ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ (1, 2) ಎದೆಗುಂಡಿಗೆ (heart) ಹಾಗು ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ (blood vessels) ರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಗುಂಡಿಗೆ-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವ ಬಗೆಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು (ರಕ್ತ) ಮುಕ್ಯವಾಗಿ ಎರಡು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹರಿಯುವಿಕೆ (pulmonary circulation) ಹಾಗು ಏರ‍್ಪಡಿತದ ಹರಿಯುವಿಕೆ (systemic circulation).

ಈ ಎರಡು ಬಗೆಗಳಲ್ಲದೆ, ಮತ್ತೆರಡು ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು:

1) ಗುಂಡಿಗೆಯ ಹರಿಯುವಿಕೆ (coronary circulation)

2) ಈಲಿ-ತೂರುಗಂಡಿಯ ಹರಿಯುವಿಕೆ (hepatic portal circulation).

Cardio_Vascular_System_3_1ಈಗ ಈ ನಾಲ್ಕೂ ಬಗೆಯ ಹರಿಯುವಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ.

ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹರಿಯುವಿಕೆ (pulmonary circulation):

ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹರಿಯುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು (ರಕ್ತ), ಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಉಸಿರುಚೀಲಗಳಿಗೆ (lungs) ಹಾಗು ಉಸಿರುಚೀಲದಿಂದ ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಹರಿಯುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ:

i) ಮಯ್ ಬಾಗಗಳಿಂದ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು (oxygen) ಹೊಂದಿರುವ ನೆತ್ತರು ಮೇಲಿನ ಹಾಗು ಕೆಳಗಿನ ಉಸಿರಿಳಿ-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ (vena cava) ಮೂಲಕ ಬಲ ಸೇರುಗೋಣೆಯನ್ನು (right atrium) ತಲುಪುತ್ತದೆ.

ii) ಬಲ ಸೇರುಗೋಣೆಯ (right atrium) ನೆತ್ತರು ಮೂರ‍್ತುದಿ ತೆರಪನ್ನು (tricuspid valve) ತಳ್ಳಿಕೊಂಡು, ಬಲ ತೊರೆಕೋಣೆಯನ್ನು (right ventricle) ಸೇರುತ್ತದೆ.

iii) ಗುಂಡಿಗೆಯ ಬಲ ತೊರೆಗೋಣೆಯಲ್ಲಿನ ನೆತ್ತರು ಉಸಿರುಚೀಲದ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ (pulmonary artery) ನೆರವಿನಿಂದ ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು (lungs) ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ.

iv) ಉಸಿರುಚೀಲವು ನೆತ್ತರನ್ನು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ತಣಿಸುತ್ತದೆ (ಉಸಿರುಚೀಲವು ನೆತ್ತರನ್ನು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ತಣಿಸುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತಶ್ಟು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಹೊರ ಉಸಿರಾಟದ ಬರಹವನ್ನು ಓದುವುದು).

v) ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ಹುಲುಸಾದ ನೆತ್ತರು ಉಸಿರುಚೀಲದ ಸೇರುಗೊಳವೆಗಳ (pulmonary vein) ಮೂಲಕ ಎಡ ಸೇರುಗೋಣೆಯನ್ನು (left atrium) ತಲುಪುತ್ತದೆ.

vi) ಎಡ ಸೇರುಗೋಣೆಯಿಂದ ನೆತ್ತರು, ಇರ‍್ತುದಿ ತೆರಪುಗಳ (bicuspid valve) ಮೂಲಕ ಎಡತೊರೆಗೋಣೆಯನ್ನು (left ventricle) ಸೇರುತ್ತದೆ.

ಏರ‍್ಪಡಿತದ ಹರಿಯುವಿಕೆ (systemic circulation): (ಚಿತ್ರ 1)

ಗುಂಡಿಗೆ ಮತ್ತು ಉಸಿರುಚೀಲಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲಾ ಮಯ್ ಬಾಗಗಳ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಿಗೆ (tissues) ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ (oxygen) ಹುಲುಸಾದ ನೆತ್ತರನ್ನು ತಲುಪಿಸುವ ಹಾಗು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ (oxygen) ಬರಿದಾದ ನೆತ್ತರನ್ನು ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಮರಳಿಸುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುವ ಹರಿಯುವಿಕೆಯನ್ನು ಏರ‍್ಪಡಿತ ಹರಿಯುವಿಕೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸುತ್ತಿನ (loop) ಹರಿಯುವಿಕೆ ಹೀಗಿದೆ:

i) ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ (pulmonary circulation) ನೆರವಿನಿಂದ ಎಡ ತೊರೆಗೋಣೆಯನ್ನು (left ventricle) ತಲುಪಿದ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ನೆತ್ತರು ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯನ್ನು (aorta) ಸೇರುತ್ತದೆ.

ii) ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯಿಂದ (aorta) ದೊಡ್ಡತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (large arteries) , ಸಣ್ಣತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (small arteries) ಹಾಗು ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ (arterioles) ಮೂಲಕ ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯನ್ನು (capillaries) ತಲುಪುತ್ತದೆ.

iii) ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರಿನ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯು ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳನ್ನೂ, ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕಾಯ್ಡ್ (carbon di-oxide) ನೆತ್ತರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. (ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತಶ್ಟು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಒಲವಿದ್ದರೆ, ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಒಳ ಉಸಿರಾಟದ ಬಾಗವನ್ನು ಓದುವುದು).

iv) ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ಬರಿದಾದ, ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕಾಯ್ಡ್ ನಿಂದ ತುಂಬಿದ ನೆತ್ತರು, ನವಿರುಸೇರುಗೊಳವೆಗಳು (venules) ಹಾಗು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (veins) ಸಾಗಿ, ಉಸಿರಿಳಿ-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು (vena cava) ಹಾಯ್ದು, ಗುಂಡಿಗೆಯ ಬಲ ಸೇರುಗೋಣೆಯನ್ನು (right atrium) ತಲುಪುತ್ತದೆ.

ಮೇಲಿನ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಹಂತಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೇನೆಂದರೆ, ಮಯ್ಯ ಇತರ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಂದ, ಉಸಿರ‍್ಗಾಳಿ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ನೆತ್ತರಿಗೆ ಸಾಕಶ್ಟು ಉಸಿರ‍್ಗಾಳಿಯನ್ನು ತುಂಬುವ ಅರಿದಾದ ಕೆಲಸ ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಸಿರ‍್ಗಾಳಿ (oxygen) ಮತ್ತು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕಾಯ್ಡ್ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಕೆಳಗಿನ ಅನಿಮೇಶನ್ ನಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು.

cardio-vasuclar_system_3_2(ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ ಉಸಿರ‍್ಗಾಳಿಯಿಂದ ತಣಿದ ನೆತ್ತರು ಮಯ್ಯಯ ಎಲ್ಲ ಬಾಗಕ್ಕೂ ತಲುಪಿ, ಅವುಗಳಿಗೆ ಕಸುವು ಉಣಿಸಿ ಮರಳುವಾಗ ಕರಿಗಾಳಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಗುಂಡಿಗೆಯ ಬಲ ಸೇರುಗೋಣೆಗೆ ಸೇರುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ತಿಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚುಕ್ಕಿಯ ಸಾಗಾಟದ ಮೂಲಕ ಕಾಣಬಹುದು.)

ಗುಂಡಿಗೆಯ ಹರಿಯುವಿಕೆ (coronary circulation):

Cardio_Vascular_System_3_3ಮಯ್ಯಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಬಾಗಕ್ಕೂ ನೆತ್ತರನ್ನು ತಲುಪಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವ ಗುಂಡಿಗೆಗೂ (heart) ಉಸಿರುಗಾಳಿ ಹಾಗು ಆರಯ್ವಗಳು ಬೇಕು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಗುಂಡಿಗೆಯು ತನ್ನದೇ ಒಂದು ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗುಂಪನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯಿಂದ (aorta) ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲ ಗುಂಡಿಗೆ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (coronary arteries) ಕವಲೊಡೆದು, ಗುಂಡಿಯ ಎಡ ಹಾಗು ಬಲ ಬಾಗಗಳಿಗೆ ನೆತ್ತರನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ.

ಗುಂಡಿಗೆಯ ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ಗುಂಡಿಗೆಗುಳಿ (coronary sinus) ಎಂಬ ಸೇರುಗೊಳವೆಯು (vein), ಗುಂಡಿಗೆ ಕಂಡಗಳಿಂದ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯು ಬರಿದಾದ ನೆತ್ತರನ್ನು ಉಸಿರಿಳಿ-ಸೇರುಗೊಳವೆಗೆ (vena cava) ಬಸಿಯುತ್ತದೆ. ಉಸಿರಿಳಿ-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯಿಂದ ನೆತ್ತರು ಬಲ ಸೇರುಗೋಣೆಯನ್ನು (right atrium) ಸೇರುತ್ತದೆ. ಈ ನೆತ್ತರು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ಕಳೆಯೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು (rejuvenate) ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ನೆರವಿನಿಂದ, ಉಸಿರುಚೀಲದೆಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ.

ಈಲಿ-ತೂರುಗಂಡಿಯ ಹರಿಯುವಿಕೆ (hepatic portal circulation):

Cardio_Vascular_System_3_4
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (veins) ನೆತ್ತರನ್ನು ಗುಂಡಿಗೆಯ ಕಡೆ ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಹೊಟ್ಟೆ ಹಾಗು ಕರುಳುಗಳ (intestine) ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ನೆತ್ತರನ್ನು, ಈಲಿ-ತೂರುಗಂಡಿಯ ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ (hepatic portal vein) ಮೂಲಕ, ನೆತ್ತರನ್ನು ಈಲಿಗೆ (liver) ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ.

ಅರಗೇರ‍್ಪಾಟಿನ (digestive system) ಬಾಗಗಳಾದ ಹೊಟ್ಟೆ ಹಾಗು ಕರುಳುಗಳು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ನೆತ್ತರು, ಆಹಾರದಿಂದ ಹೀರಿಕೊಂಡ ಆರಯ್ವ (nutrients) ಹಾಗು ರಾಸಾಯನಿಕಗಳಿಂದ (chemicals) ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರು ಈಲಿಯನ್ನು (liver) ತಲುಪಿದಾಗ, ಈಲಿಯು 1) ನೆತ್ತರಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಕ್ಕರೆ ಅಂಶವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡು ಕೂಡಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 2) ಆಹಾರದಿಂದ ಹೀರಿಕೊಂಡ ಆರಯ್ವಗಳನ್ನು ನಮ್ಮ ಸೂಲುಗೂಡುಗಳು (cells) ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಗುವಂತೆ ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುತ್ತದೆ (metabolize). 3) ಆಹಾರದಿಂದ ಹೀರಿಕೊಂಡ ನಂಜು ಕಣಗಳು (toxic elements) ಹಾಗು ಆಹಾರದ ಅಂಶಗಳ ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ನಂಜನ್ನು (toxins) ತೆಗೆಯುತ್ತದೆ.

ನಂಜನ್ನು ತೆಗೆದು ಚೊಕ್ಕಮಾಡಿದ, ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳು ಬಳಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಆರಯ್ವಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತ ನೆತ್ತರು ಈಲಿಯಿಂದ ಕೆಳ ಉಸಿರಿಳಿ-ಸೇರುಗೊಳವೆಯ (inferior vena cava) ಮೂಲಕ ಗುಂಡಿಗೆಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ ಈ ನೆತ್ತರು, ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ನೆರವಿನಿಂದ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡರೆ, ಉಸಿರುಗಾಳಿಯ ಹಾಗು ಆರಯ್ವಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತ ನೆತ್ತರು ಏರ‍್ಪಡಿತ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ನೆರವಿನಿಂದ, ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ಮಯ್ಬಾಗಗಗಳನ್ನೂ ತಲುಪುತ್ತದೆ.

ಮುಂದಿನ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರಿನ (blood) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ಸೆಲೆಗಳು: 1) what-when-how.com, 2) wikipedia.org, 3) what-when-how.com/nursing, 4) innerbody.com)

ಏನಿವು ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನಲ್ ಅಲೆಗಳು?

  By

– ಪ್ರಶಾಂತ ಸೊರಟೂರ

ವಿಜ್ಞಾನದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೆಡೆ ಈಗ ಚರ್ಚೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಸುದ್ದಿಯೆಂದರೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಇಲ್ಲವೇ ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನ್ನಿನ ಅಲೆಗಳು (gravitational waves) ಮನುಷ್ಯರ ಅಳತೆಗೆ ಎಟುಕಿದ ಸುದ್ದಿ. ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಲಿಗೋ (LIGO – Laser Interferometer Gravitational-Wave observatory) ಪ್ರಯೋಗಾಲಯವು, ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ತಾನು ಅಳೆದಿದೆ ಎನ್ನುವ ವಿಷಯವನ್ನು 11.02.2016 ರಂದು ಹೊರಜಗತ್ತಿನ ಮುಂದಿಟ್ಟಿದೆ.

ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರು ಸುಮಾರು 100 ವರುಶಗಳ ಹಿಂದೆ ಹೋಲುತನದ ಸಿದ್ಧಾಂತದ (theory of relativity) ಮೂಲಕ ಊಹಿಸಿದ್ದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು, ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಇವೇ ಅನ್ನುವುದು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಿಕ್ಕಿಯಾಗಿದ್ದು ಈಗ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಚರ್ಚೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾದರೆ, ಈ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವಿಕೆಯು ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಅರಿವನ್ನು ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಿದೆ ಅನ್ನುವುದು ಚರ್ಚೆ ಕಾವೇರಲು ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರಣ.

’ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನ್ನಿನ ಅಲೆಗಳು’ (gravitational waves) ಅಂದರೇನು ಅನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಮುನ್ನ ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನ್ ಇಲ್ಲವೇ ಗ್ರ್ಯಾವಿಟಿ ಅಂದರೇನು ಅಂತಾ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನ್ ಕುರಿತ ತಿಳುವಳಿಕೆಗಳು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿರುವುದು ಇದರ ಸುತ್ತಲಿರುವ ಕುತೂಹಲವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ.

1687 ರಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಐಸಾಕ್ ನ್ಯೂಟನ್ ಅವರು ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನ್ (gravitation) ಎಂಬ ಬಲವಿದ್ದು (force), ಆ ಬಲವು ರಾಶಿ (mass) ಹೊಂದಿರುವ ಯಾವುದೇ ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವೆ ಸೆಳೆತವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಾರಿದರು.

ಮರದಿಂದ ಬಿದ್ದ ಸೇಬಿನಹಣ್ಣು ಮೇಲೇ ಹೋಗದೇ ನೆಲಕ್ಕೇ ಬೀಳಲು, ನೆಲ ಮತ್ತು ಸೇಬಿನ ನಡುವಿರುವ ಈ ಸೆಳೆತದ ಬಲವೇ ಕಾರಣ. ಈ ಬಲವು ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುವ ವಸ್ತುವು, ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುವ ವಸ್ತುವನ್ನು ತನ್ನೆಡೆಗೆ ಸಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ವಸ್ತುಗಳ ರಾಶಿಯಿಂದಾಗಿ (mass) ಉಂಟಾಗುವ ಈ ಸೆಳೆತದ ಬಲವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲು ನ್ಯೂಟನ್ ಗಣಿತದ ನಂಟನ್ನು ಕೂಡ ಮುಂದಿಟ್ಟರು. ಅದರಂತೆ,

Gravitational force is directly proportional to the product of their masses and inversely proportional to the square of the distance between them

ಅಂದರೆ,

ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವೆ ಏರ್ಪಡುವ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲವು (gravitational force / gravity) ಅವೆರಡು ರಾಶಿಗಳ ಗುಣಿತಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆ ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವಿರುವ ದೂರದ ಇಮ್ಮಡಿಗೆ ತಿರುವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ

gravitational_forceF = (m1 x m2 / r2) x G

ಇಲ್ಲಿ, F = ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲ (gravitational force)

m1 ಮತ್ತು m2 = ವಸ್ತು-1 ಮತ್ತು ವಸ್ತು-2 ರಾಶಿ (mass)

r = ಆ ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವಿನ ದೂರ

G = ಬದಲಾಗದಂಕೆ (constant)

ವಸ್ತುಗಳ ರಾಶಿ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲವು (gravitational force) ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಅದೇ, ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವಿನ ದೂರ ಹೆಚ್ಚಿದರೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಮೇಲಿನ ಗಣಿತದ ನಂಟಿನಿಂದ ತಿಳಿಯಬಹುದು.

ನ್ಯೂಟನ್ನರ ಮೇಲಿನ ನಿಯಮವು ಅರಿಮೆಯ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಕಂಡಿರದಂತಹ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಾಣುವಲ್ಲಿ ಅಡಿಪಾಯವಾಯಿತು. ದಿನದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದ ಹಲವಾರು ಆಗುಹೋಗುಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಕರಾರುವಕ್ಕಾಗಿ ತಿಳಿಸುವಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಟನ್ನರ ನಿಯಮವು ನೆರವಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿತು. ಸೇಬು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಲು ಕಾರಣವೇನು ಎನ್ನುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು ವಿಮಾನ ಕಟ್ಟಣೆಯವರೆಗೆ ಈ ನಿಯಮದ ವಿಸ್ತಾರ ಹರಡುತ್ತಾ ಸಾಗಿತು.

ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ನಿಯಮವು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕರಾರುವಕ್ಕು ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಾಗಿ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಗ್ಗೆ ನ್ಯೂಟನ್ನರು ತೋರಿದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸುಮಾರು 230 ವರುಶಗಳ ಕಾಲ ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಲೇ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ 1915 ರಲ್ಲಿ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ (gravitation/gravity) ಕುರಿತ ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಅರಿವು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ದನಿ ಕೇಳಿತು. ಆ ದನಿಯೇ ಅಲರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ (Albert Einstein).

ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರು ಕೈಗೊಂಡ ಅರಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ 1905 ರಷ್ಟರ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಬೆಳಕಿನ ಗುಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅರಿವು ವಿಜ್ಞಾನದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮೂಡಿತ್ತು. ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರು ಮುಂದಿಟ್ಟಿದ್ದ ’ ಹೊರತಾದ ಹೋಲುತನದ ಸಿದ್ಧಾಂತ’ವು (special theory of relativity) ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದ ಬಗ್ಗೆ ಮಹತ್ತರವಾದ ವಿಷಯವನ್ನು ಹೇಳಿತ್ತು. ಅದರಂತೆ,

ಬರಿದುದಾಣದಲ್ಲಿ (vacuum) ಸಾಗುವ ಬೆಳಕಿನ ವೇಗವನ್ನು ಯಾವ ವಸ್ತುವಿನ ವೇಗವೂ ಮೀರಲಾರದು. ಒಂದಳತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ನೋಡುಗರಾಗಲಿ (observer) ಇಲ್ಲವೇ ಒಂದೆಡೆ ನೆಲೆನಿಂತಿರುವ ನೋಡುಗರಾಗಲಿ, ಬೆಳಕಿನ ವೇಗವು ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಸಮನಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ಬೇರೆ ವಸ್ತುಗಳಂತೆ ನೋಡುಗರ ವೇಗಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಬದಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

 

ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರು ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದ ಬಗ್ಗೆ ಕಂಡುಕೊಂಡ ತಿಳುವಳಿಕೆಗೆ ನ್ಯೂಟನ್ನರು ಮುಂದಿಟ್ಟಿದ್ದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ’ಬಲ’ದ ಕಲ್ಪನೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕೆಳಗಿನ ಉದಾಹರಣೆಯ ಮೂಲಕ ನೋಡೋಣ.

ಸೂರ್ಯನ ಏರ್ಪಾಟಿನಲ್ಲಿ (solar system) ಹಲವು ಸುತ್ತುಗಗಳು ಸೂರ್ಯನ ಸುತ್ತಲು ಸುತ್ತುತ್ತಲಿವೆಯಲ್ಲವೇ? ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನೆಲವು ಸೂರ್ಯನ ಸುತ್ತಲೂ ವರುಶಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸುತ್ತಿನಂತೆ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ. ನ್ಯೂಟನ್ನರ ನಿಯಮದಂತೆ ರಾಶಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನೆಲ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ನಡುವೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲ (gravitation force) ಏರ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಹೇರಳವಾದ ರಾಶಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೂರ್ಯ ನೆಲವನ್ನು ಈ ಸೆಳೆತದ ಬಲದಿಂದಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ನೆಲವು ಸೂರ್ಯನ ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿ ಅದರ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಈಗ ಹೀಗೊಂದು ಊಹೆಯನ್ನು ಮಾಡೋಣ, ಸೂರ್ಯ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಮಾಯವಾದನು ಅಂದುಕೊಳ್ಳೋಣ ಆಗ ನ್ಯೂಟನ್ನರ ನಿಯಮದ ಪ್ರಕಾರ ಏನಾಗಬೇಕು? ರಾಶಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೂರ್ಯನೇ ಇಲ್ಲವಾದಾಗ ನೆಲ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ನಡುವೆ ಏರ್ಪಟ್ಟ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲವೇ ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ನೆಲವು ’ಕೂಡಲೇ’ ತಾನು ಸುತ್ತುತ್ತಿರುವ ದಾರಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಬೇರೆಡೆಗೆ ಸಾಗಲು ತೊಡಗುತ್ತದೆ.

ಇಂತಹ ಒಂದು ಊಹೆಯ ಆಗುಹೋಗುವಿನಲ್ಲಿ ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ತೊಂದರೆ ಕಂಡುಬಂದಿತು ಅದೆಂದರೆ ’ಕೂಡಲೇ’ ಎಂಬುದು. ಬೆಳಕಿನ ವೇಗವು ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಸುಮಾರು 3 ಲಕ್ಷ ಕಿ.ಮೀ. ಆಗಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ಈ ವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೂ ಸಾಗಲಾರದು ಎಂದಾಗ ಅದು ಹೇಗೆ ಸೂರ್ಯ ಇಲ್ಲವಾದಾಗ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ’ಕೂಡಲೇ’ (ಅಂದರೆ ~0 ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ) ಆಗುತ್ತದೆ? ನೆಲ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ನಡುವಿನ ದೂರ ಮತ್ತು ವೇಗದ ಮಿತಿಯಾದ ಬೆಳಕಿನ ವೇಗವನ್ನು ಬಳಸಿ ಲೆಕ್ಕಹಾಕಿದರೆ ಸೂರ್ಯ ಇಲ್ಲವಾದಾಗಿನ ಪರಿಣಾಮ ನೆಲವನ್ನು ತಲುಪಲು ಸುಮಾರು 8 ನಿಮಿಶಗಳಾದರೂ ಬೇಕು! ಹಾಗಾದರೆ ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದ ಮಿತಿ ತಪ್ಪೇ? ಇಲ್ಲಾ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲದ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ತಪ್ಪೇ? ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರನ್ನು ಕಾಡತೊಡಗಿತು.

ನ್ಯೂಟನ್ನರ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಬಲದ (gravitational force) ನಿಯಮ ಮತ್ತು ತಾವು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಬೆಳಕಿನ ಗುಣಗಳ ನಡುವೆ ಏರ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರಿಗೆ ಕೊನೆಗೂ ಪರಿಹಾರ ಸಿಕ್ಕಿತು. 1915 ರಲ್ಲಿ ತಾವು ಮಂಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ವರುಶದ ಬಳಿಕ ಇನ್ನೊಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅವರು ಮುಂದಿಟ್ಟರು. ಅದೇ ಹರಡಿದ ಹೋಲುತನದ ಸಿದ್ಧಾಂತ (general theory of relativity).

ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ,

ರಾಶಿಸೆಳೆತವು (gravitation / gravity) ಒಂದು ಬಲವಾಗಿರದೇ, ರಾಶಿ (mass) ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುಗಳು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲು ಉಂಟುಮಾಡುವ ತಗ್ಗಿನಂತಹ ಬಾಗುವಿಕೆಯ ಆಗುಹವಾಗಿದೆ (phenomenon).

 

ಈ ಮೇಲಿನ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರದಿಂದ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಯಾವೊಂದು ವಸ್ತುವೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಹರಹು (space) ಸಮತಟ್ಟಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅದೇ ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುವೊಂದು ಆ ಹರಹುವಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿತೆಂದರೆ ಅದು ತನ್ನ ಸುತ್ತಲು ಬಾಗಿದ ತಾಣವೊಂದನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ರಾಶಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಹರಹು ಬಾಗುವಿಕೆ (curvature of space) ಇರುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುವು ತನ್ನ ಸುತ್ತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹರಹು ಬಾಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದರೆ, ಕಡಿಮೆ ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುವು ತನ್ನ ಸುತ್ತಲು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಹರಹು ಬಾಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.

gravitationaldepressionಬಾಗುವಿಕೆಯ ಈ ಪರಿಣಾಮದಿಂದಾಗಿ ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ವಸ್ತುವು ಇನ್ನೊಂದು ವಸ್ತುವನ್ನು ತನ್ನೆಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುವು ಉಂಟುಮಾಡಿದ ಇಳಿಜಾರಿನ, ತಗ್ಗಿನಂತಹ ಪರಿಣಾಮಕ್ಕೆ ಕಡಿಮೆ ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುವು ಸಿಲುಕಿ, ಹೆಚ್ಚು ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುವಿನೆಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ.

gravitationalattractionಇದನ್ನು ಉದಾಹರಣೆಯೊಂದರ ಮೂಲಕ ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿಳಿಯೋಣ. ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವಂತೆ ಬಟ್ಟೆಯ ಹೊದಿಕೆಯೊಂದರ ತುದಿಗಳನ್ನು ಬಿಗಿದು ಅದರ ಮೇಲೆ ಕಬ್ಬಿಣದ ಒಂದು ಗುಂಡನ್ನು ಇಟ್ಟರೆ ಏನಾಗುತ್ತದೆ? ಗುಂಡು ತನ್ನ ಸುತ್ತಲೂ ತೆಗ್ಗಿನ ರಚನೆಯೊಂದನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಗುಂಡನ್ನು ಹೊದಿಕೆಯಿಂದ ತೆಗೆದರೆ, ಹೊದಿಕೆ ಸಮತಟ್ಟಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಗುಂಡಿನ ಬದಲು ಹಲವು ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹೊದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಇಟ್ಟರೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗುಂಡೂ ತನ್ನ ಸುತ್ತ ತೆಗ್ಗೊಂದನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ ಇಲ್ಲವೇ ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಡು ದೊಡ್ಡ ಗುಂಡು ಉಂಟುಮಾಡಿದ ತೆಗ್ಗಿನ ತಾಣದೆಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆಯೇ ಹರಹು (space) ಕೂಡ ಹೊದಿಕೆಯಂತಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತುಗಳು ಇರುವೆಡೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ತೆಗ್ಗಿನಂತಹ, ಬಾಗಿದ ತಾಣಗಳು ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಬಾಗುವಿಕೆಯ ಪರಿಣಾಮವೇ ರಾಶಿಸೆಳೆತ (gravitation / gravity).

hodike_exಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಈ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಸೂರ್ಯನ ಏರ್ಪಾಟಿಗೆ ಈಗ ಹೊಂದಿಸಿ ನೋಡೋಣ. ಸೂರ್ಯ ರಾಶಿ (mass) ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ತನ್ನ ಸುತ್ತಲಿರುವ ಹರಹುವನ್ನು (space) ಬಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆನೇ ಸೂರ್ಯನ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುವ ಬುಧ, ನೆಲ, ಶುಕ್ರ, ಶನಿ ಮುಂತಾದ ಸುತ್ತುಗಗಳೂ ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಹರಹುವನ್ನು ಬಾಗಿಸುತ್ತವೆ. ಸೂರ್ಯನ ರಾಶಿ ಇತರ ಸುತ್ತುಗಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ತುಂಬಾ ಹೆಚ್ಚಿರುವುದರಿಂದ ಅದರ ಸುತ್ತಲಿನ ಹರುಹು ಬಾಗುವಿಕೆ (curvature of space) ಹೆಚ್ಚಿನದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ ಅದರ ಸುತ್ತ ದೊಡ್ಡ ತೆಗ್ಗಿನಂತಹ ಹರಹು ಉಂಟಾಗಿದ್ದು, ಈ ತೆಗ್ಗಿನೆಡೆಗೆ ಇತರ ಸುತ್ತುಗಗಳು ಸೆಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

gravity(ಸೂರ್ಯ, ಸುತ್ತುಗಗಳ ಸುತ್ತ ಅವುಗಳ ರಾಶಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ತೆಗ್ಗಿನಂತಹ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಚಿತ್ರ)

general_relativity_large(ನೆಲ ಮತ್ತು ಚಂದಿರನ ಸುತ್ತ ಅವುಗಳ ರಾಶಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ತೆಗ್ಗಿನಂತಹ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಚಿತ್ರ)

ಈಗ ಈ ಮುಂಚೆ ನ್ಯೂಟನ್ನರ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಹೊಂದದಿದ್ದ ಊಹೆಯನ್ನೇ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಮಾಡೋಣ. ಅಂದರೆ ಸೂರ್ಯ ಏರ್ಪಾಡಿನಿಂದ ಸೂರ್ಯ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಮಾಯವಾದನು ಅಂದುಕೊಳ್ಳಿ ಆಗ ಏನಾಗುತ್ತದೆ? ಬಟ್ಟೆಯ ಹೊದಿಕೆಯ ಮೇಲಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಕಬ್ಬಿಣದ ಗುಂಡನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದೊಡನೆ ಏನಾಗುತ್ತದೆಯೋ ಅದೇ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಆಗುತ್ತದೆ, ಸೂರ್ಯ ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ತೆಗ್ಗು ಇಲ್ಲವಾಗಿ ಹರಹು ಸಮತಟ್ಟಾಗಲು ತೊಡಗುತ್ತದೆ. ತೆಗ್ಗಿನಂತಹ ಹರಹು (space) ಮೇಲೆದ್ದು, ಸಮತಟ್ಟಾಗಲು ತೊಡಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಗುಳಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಜಾಗದಿಂದ ಅಲೆಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹರಹು ಹರಡುತ್ತದೆ. (ಹೊದಿಕೆಯ ಮೇಲಿಂದ ಗುಂಡನ್ನು ತೆಗೆದಾಗಲೂ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಅಲೆಗಳು ಹೊದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು). ಹೀಗೆ ರಾಶಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತು ಒಂದು ಜಾಗದಿಂದ ಕದಲಿದಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ಅಲೆಗಳೇ ಗ್ರ್ಯಾವಿಟೇಶನ್ನಿನ ಅಲೆಗಳು ಇಲ್ಲವೇ ’ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು’ (gravitational waves).

ಈ ಬಗೆಯ ಆಗುಹೋಗುವಿನಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಟನ್ನರ ನಿಯಮದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದ್ದ ತೊಡಕು ಪರಿಹಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಸೂರ್ಯ ಮಾಯವಾದ ’ಕೂಡಲೇ’ ನೆಲವು ತನ್ನ ದಾರಿಯಿಂದ ಬೇರೆಡೆಗೆ ಸಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಸೂರ್ಯ ಇಲ್ಲವಾದಾಗ ಉಂಟಾದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ನೆಲವನ್ನು ತಾಕಿದ ಮೇಲೆಯೇ ನೆಲವು ಬೇರೆಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಕೂಡ ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತವೆ ಹಾಗಾಗಿ ಸೂರ್ಯ ಇದ್ದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಅಲೆಗಳು ನೆಲವನ್ನು ತಾಕಲು ಸುಮಾರು 8 ನಿಮಿಶಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ರಾಶಿ (mass) ಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತು ಕದಲಿದಾಗಲೆಲ್ಲಾ ಅದಿದ್ದ ಜಾಗದಿಂದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು (gravitational waves) ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆಯಾದರೂ, ಅವುಗಳ ಕಡುಹು (intensity) ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯರು ಮಾಡಿದ ಸಲಕರಣೆಗಳು ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಅಳತೆಮಾಡಬೇಕೆಂದರೆ ಸೂರ್ಯನಿಂದ ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುವ ಬಾನಕಾಯಗಳು ಕದಲಬೇಕು ಇಲ್ಲವೇ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದು ಹೇರಳವಾದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬೇಕು. ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಆದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೂ ಇಂತದೇ, ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಲಿಗೋ ಪ್ರಯೋಗಲಾಯವು ಆ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ಘಟನೆ ಯಾವುದು ಮತ್ತು ಲಿಗೋ ಹೇಗೆ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಿತು ಅನ್ನುವುದನ್ನು ಈಗ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ನೆಲದಿಂದ ಸುಮಾರು 1.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಬೆಳಕಿನ ವರುಶಗಳಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಬೆಳಕಿನ ವೇಗ ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಸುಮಾರು 3 ಲಕ್ಷ ಕಿ,ಮೀ. ವೇಗದಲ್ಲಿ 1.3×109 ವರುಶಗಳು ಸಾಗಿದರೆ ದೊರೆಯುವ ದೂರದಲ್ಲಿ, ಸೂರ್ಯನಿಗಿಂತ ಸುಮಾರು 30 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ರಾಶಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಎರಡು ಕಪ್ಪುಕುಳಿಗಳು (black holes) ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಬೆಸೆದುಕೊಂಡವು. ಈ ಬೆಸುಗೆ ಎಷ್ಟು ಹೇರಳವಾದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತೆಂದರೆ ಅಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ತೇಲುತ್ತಾ ಬಂದು ನೆಲವನ್ನು ಸೋಕಿದವು! ಹೀಗೆ ಸೋಕಿದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಲಿಗೋ (LIGO) ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಲಕರಣೆಯು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಿತು.

earth_waves(ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಕಪ್ಪುಕುಳಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಿ ನೆಲವನ್ನು ಸೋಕುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಚಿತ್ರ)

ಗಮನಿಸಿ: ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಸಾಗುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಮೇಲಿನ ಘಟನೆ 1.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಬೆಳಕಿನ ವರುಶಗಳಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವುದರಿಂದ, ಈ ಘಟನೆ ನಿಜವಾಗಲೂ ನಡೆದದ್ದು ಈಗ ಅಲ್ಲ, ಸರಿಸುಮಾರು 1.3 ಬಿಲಿಯನ್ ವರುಶಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆ! ಅದರ ಪರಿಣಾಮ ನಮ್ಮನ್ನೀಗ ತಲುಪುತ್ತಿದೆಯಷ್ಟೇ!

ಲಿಗೋ ಸಲಕರಣೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಬಗೆ:

ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ವಸ್ತುವೊಂದಕ್ಕೆ ತಾಕಿದಾಗ ವಸ್ತುವು ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಕುಗ್ಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹಿಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಅಲೆಗಳ ಈ ಗುಣವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಲಿಗೋ (LIGO – Laser Interferometer Gravitational-Wave observatory) ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಸಲಕರಣೆಯು ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಲಿಗೋ ಸಲಕರಣೆಯು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಬಗೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.

LIGO_working

LIGO_light_signals_2

LIGO_light_signals(ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಇದ್ದಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳ ಬಗೆಗಳು ತೋರಿಸುವ ಚಿತ್ರ)

ಲೇಸರ್ ಸಲಕರಣೆಯಿಂದ ಹೊರಟ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣ ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಗೆ ತಾಗಿ ಎರಡು ಕಿರಣಗಳಾಗಿ ಸೀಳೊಡಿಯುತ್ತದೆ. ಸೀಳೊಡೆದ ಕಿರಣಗಳು ಇನ್ನೆರಡು ಕನ್ನಡಿಗೆ ತಾಗಿ ಮತ್ತೇ ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತವೆ. ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ಹಿಂದೆ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ ಸಲಕರಣೆಯೊಂದನ್ನು ಅಣಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಸೀಳೊಡೆದ ಕಿರಣಗಳು ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ಮೇಲೆ ಒಂದೇ ದೂರ ಸಾಗಿ ಮರಳುತ್ತವೆ. ಎರಡು ಕಿರಣಗಳೂ ಒಂದೇ ದೂರ ಸಾಗಿದಾಗ ಅವುಗಳೆರಡು ಕೂಡಿ ಮಾಡುವ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣ ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ಮೂಲಕ ಅದರ ಹಿಂದಿರುವ ಬೆಳಕಿನ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಎರಡು ಕಿರಣಗಳ ಏರಿಳಿತಗಳು ಒಂದೇ ಆದರೆ ಅವುಗಳು ತಿರುವು-ಮುರುವು (reverse) ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಹೀಗಾಗುತ್ತದೆ.

ಅದೇ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಇದ್ದಾಗ, ಅವುಗಳು ಸಲಕರಣೆಗೆ ತಾಗಿ ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯಿಂದ ಒಂದು ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ದೂರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ದೂರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕನ್ನಡಿಗಳ ದೂರವು ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯಿಂದ ಆಗ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವುಗಳಿಂದ ಹೊಮ್ಮುವ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳೂ ಹೆಚ್ಚು ಇಲ್ಲವೇ ಕಡಿಮೆ ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳ ಏರಿಳಿತಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗುತ್ತವೆ. ಬೇರೆಯಾದ ಏರಿಳಿತಗಳಿಂದಾಗಿ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣವು ನಡುವಿರುವ ಕನ್ನಡಿಯ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗಿ, ಹಿಂದಿರುವ ಬೆಳಕು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುಕಕ್ಕೆ ತಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಬೆಳಕಿನ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುಕವು ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಪಡೆದಾಗ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ಎರಗಿದವು ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕುತ್ತದೆ.

ಮುಂದಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು:

ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ ಕಡುಹು (intensity) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ ಹಾಗಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ತುಂಬಾ ತೊಡಕಿನ ಕೆಲಸ. ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಎಂದಿಗೂ ಆಗದೇ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರೇ ಹೇಳಿದ್ದರಂತೆ. ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಜಗತ್ತಿನ ಹಲವೆಡೆಯ ಅರಿಗರು ಹತ್ತಾರು ವರುಶಗಳಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದು, ಈಗ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಈ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಅಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಅರಿಮೆಯ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತುಂಬಾನೇ ಮಹತ್ವವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಗೆಲಿಲಿಯೋ ಟೆಲಿಸ್ಕೋಪ್ ಕಂಡುಹಿಡಿದದ್ದು ಬಾನರಿಮೆಯ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಹೇಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತೋ ಹಾಗೆನೇ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳು ನಿಜವಾಗಿ ಇವೇ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಅಳೆಯಬಹುದು ಅನ್ನುವ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆ ತುಂಬಾನೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಜಗತ್ತಿನ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಮಿಂಚು-ಸೆಳೆತದ (electromagnetism) ಇರುವಿಕೆ, ಅಳೆಯುವಿಕೆ ಹೇಗೆ ಅರಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಅದರಲ್ಲೂ ಅರಹುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ (communication) ಬಿರುಸಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತಂದಿತೋ ಹಾಗೆನೇ ರಾಶಿಸೆಳೆತದ ಅಲೆಗಳ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವಿಕೆ ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ತಿಳುವಳಿಕೆ, ಸಲಕರಣೆಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲಿದೆ ಎಂಬ ಮಾತು ವಿಜ್ಞಾನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಬರುತ್ತಿದೆ.

ಗಮನಕ್ಕೆ: ಐನ್‍ಸ್ಟೀನ್ ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ ರಾಶಿಸೆಳೆತವು ಹರಹು (space) ಮತ್ತು ಹೊತ್ತು (time) ಎರಡನ್ನೂ ಬಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಹರಹುಹೊತ್ತು (Spacetime) ಎಂದು ಒಗ್ಗೂಡಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ರಾಶಿಹೊಂದಿರುವ ವಸ್ತು ಹೇಗೆ ತನ್ನ ಸುತ್ತಲಿನ ಹರಹುವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬಾಗಿಸುತ್ತದೆಯೋ ಹಾಗೆನೇ ಅದು ಹೊತ್ತು ಮೆಲ್ಲಗೆ ಸಾಗುವಂತೆಯೂ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಲು ಈ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಹರಹುಹೊತ್ತಿನ (Spacetime) ಬದಲಾಗಿ ಹರಹುವಿನ (Space) ಮೇಲಾಗುವ ಪರಿಣಾಮವೊಂದನ್ನೇ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.

(ಚಿತ್ರ ಸೆಲೆಗಳು: en.wikipedia.org, bornscientist.com, www.esa.int, scienceblogs.com, sci-techuniverse.blogspot.com, www.jupiterscientific.org, www.abc.net.au ,scientificamerican.com)

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 2

  By

ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು:

ಈ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಮುಕ್ಯ ಕವಲುಗಳಾದ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ಇಲ್ಲವೇ ರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳು (blood vessels) ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುವ ಬಾಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಬಗೆಗಳು, ಅವುಗಳ ಕಟ್ಟಣೆ ಮುಂತಾದ ವಿಶಯಗಳನ್ನು ಈ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (blood vessels) ಚುರುಕಾಗಿ ಹಾಗು ಸರಾಗವಾಗಿ ಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಮಯ್ ಬಾಗಗಳಿಗೆ ಹಾಗು ಮಯ್ ಬಾಗಗಳಿಂದ ಗುಂಡಿಗೆಯೆಡೆಗೆ ನೆತ್ತರು (ರಕ್ತವು) ಹರಿಯಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ.

Cardio_Vascular_System_2_1ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗಾತ್ರ & ಇಟ್ಟಳ: (ಚಿತ್ರ 1 & 2) ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೆತ್ತರಿನ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಾ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ನೆತ್ತರನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಟೊಳ್ಳಾದ ನಾಳಗುಂಡಿಯನ್ನು (lumen) ಹಾಗು ಈ ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು (blood vessel wall) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಯು ಮೂರು ಪದರಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.

1) ಒಳ ಪದರ (tunica intima): ಒಳ ಪದರವು, ಒಳ ಹಿಂಪುಟಿ ಪರೆ (inner elastic lamina), ತಳ ಪರೆ (basement membrane) ಹಾಗು ಒಳ ಪರೆಗಳನ್ನು (endothelium) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಹುರುಪೆ ಮೇಲ್ಪರೆಯ (squamous epithelium) ಹೊದಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಳ ಪರೆಯು ನೆತ್ತರುಕಣಗಳನ್ನು (blood cells) ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲೇ ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ನೆತ್ತರು ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುವುದನ್ನೂ ತಡೆಯುತ್ತದೆ.

2) ನಡು ಪದರ (tunica media): ಹೊರ ಹಾಗು ಒಳಪದರಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ಈ ಪದರವು ನುಣುಪು ಕಂಡ (smooth muscle) ಹಾಗು ಹಿಂಪುಟಿ ನಾರುಗಳಿಂದ (elastic fibers) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

3) ಹೊರ ಪದರ (tunica externa): ಈ ಪದರವು ಕೂಡಿಕೆಯ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ (connective tissue) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.

ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಬಗೆಗಳು:

ಮಕ್ಯವಾಗಿ ಮೂರು ಬಗೆಯ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.

1) ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (arteries)
2) ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (veins)
3) ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (capillaries)

ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು & ನವಿರುನೆತ್ತರುತೊರೆಗೊಳವೆಗಳು (arteries & arterioles): (ಚಿತ್ರ 1 & 2i)
ಎದೆಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ (ಹ್ರುದಯ/heart) ನೆತ್ತರನ್ನು ಹೊರ ಸಾಗಿಸುವ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (arteries) ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೊರೆಗೊಳವೆಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸಲ್ಪಡುವ ನೆತ್ತರು, ಉಸಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ (oxygen) ಹುಲುಸಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾದ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯೆಂದರೆ ಉಸಿರುಚೀಲದ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (pulmonary arteries); ಇವು ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನೆತ್ತರನ್ನು ಎದೆಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಉಸಿರುಚೀಲದೆಡೆಗೆ ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ.

ದೊಡ್ಡ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (large arteries): ಎದೆಗುಂಡಿಗೆಯ ಒತ್ತುವಿಕೆಯಿಂದ ನೆತ್ತರು ರಬಸವಾಗಿ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯೊಳಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ ನೆತ್ತರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. ಈ ಒತ್ತಡವನ್ನು ತಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು, ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಗಳು: i) ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಕಂಡಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ, ii) ಮಂದತೆ ಹಾಗು ಹಿಗ್ಗುವ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಹಿಗ್ಗುವಿಕೆಗೆ ನೆರವಾಗಲು ದೊಡ್ಡ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಹಿಂಪುಟಿ ಗೂಡುಕಟ್ಟು (elastic tissue) ಇರುತ್ತದೆ. ಉದಾ:ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆ (aorta).

ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (small arteries) : ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಕಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ನುಣುಪು ಕಂಡಗಳ (smooth muscles) ಹಿಗ್ಗುವಿಕೆ ಇಲ್ಲವೆ ಕುಗ್ಗುವಿಕೆ, ಕೊಳವೆಯ ನಾಳಗುಂಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೆತ್ತರಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಿಯ ಯಾವ ಬಾಗಕ್ಕೆ ಎಶ್ಟು ನೆತ್ತರು ಹರಿಯಬೇಕು ಎಂಬುವುದು ತೀರ‍್ಮಾನವಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಕುಗ್ಗಿಸುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವುಗಳ ನಾಳದ ಗಾತ್ರ ಕುಗ್ಗುತ್ತದೆ; ಕುಗ್ಗಿದ ನಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೆತ್ತರು ನೆತ್ತರೊತ್ತಡವನ್ನು (blood pressure) ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ಸಣ್ಣ ನೆತ್ತರುನಾಳಗಳು ಹಿಗ್ಗಿದಾಗ, ನೆತ್ತರೊತ್ತಡ ತಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಸಣ್ಣ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೆತ್ತರನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯು ನಮ್ಮ ನೆತ್ತರೊತ್ತಡದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತೀರ‍್ಮಾನಿಸುವಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (arterioles): ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ತುದಿಗಳು ಕವಲೊಡೆದು ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಇವು ನೆತ್ತರನ್ನು ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ (capillaries) ಸಾಗಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರೊತ್ತಡ (blood pressure) ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ಮೂರು ಕಾರಣಗಳು: ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ 1) ಇವುಗಳ ಸಂಕೆ ಹೆಚ್ಚು, 2) ಹರಿಯುವ ನೆತ್ತರಿನ ಮೊತ್ತ ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ, 3) ಎದೆಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಇವು ದೂರವಿರುವುದರಿಂದ, ಎದೆಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಹೊಮ್ಮುವ ಒತ್ತಡ ಇವುಗಳ ಮೇಲೆ ಕಡಿಮೆ ಇರುತ್ತದೆ.

ಹೀಗಾಗಿ, ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರ ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಗಳು ತೆಳುವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸಣ್ಣ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಂತೆ, ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರಗೊಳವೆಗಳು ಕೊಡ ನುಣುಪುಕಂಡದ ನೆರವಿನಿಂದ, ನಾಳಗುಂಡಿಯ (lumen) ಗಾತ್ರವನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸುವ-ಕುಗ್ಗಿಸುವುದರಿಂದ, ನೆತ್ತರೊತ್ತಡವನ್ನು (blood pressure) ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

Cardio_Vascular_System_2_2ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (capillaries/blood capillaries): (ಚಿತ್ರ 1 & 2iii)

ನವಿರು ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು, ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲೇ ತೀರ ಸಣ್ಣ ಹಾಗು ಇವುಗಳ ಗೋಡೆಗಳು ತುಂಬಾ ತೆಳು. ಇವು ಎಲ್ಲಾ ಬಗೆಯ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿಯೂ (tissues) ಇರುತ್ತವೆ. ನವಿರು ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಒಂದು ತುದಿ ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಜೊತೆಗೂಡಿದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಬದಿಯ ತುದಿಯು ನವಿರು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ (venules) ಜೊತೆಗೂಡುತ್ತವೆ.

ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು, ನೆತ್ತರನ್ನು ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ (tissues) ಸೂಲುಗೂಡಿನ (cell) ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವ ಮೂಲಕ ಆವಿಗಳ ಅದಲು-ಬದಲಿಕೆಯ (gaseous exchange) ಹಮ್ಮುಗೆ, ಆರಯ್ವಗನ್ನು (nutrients) ಗೂಡುಗಳಿಗೆ ಬಡಿಸುವ ಹಾಗು ತರುಮಾರ‍್ಪಿನ (metabolic) ಕಸವನ್ನು ಗೂಡುಗಳಿಂದ ತೆಗೆಯುವ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಲೆಂದು ಹಾಗು ನೆತ್ತರು-ಸೂಲುಗೂಡುಗಳ ನಡುವಿನ ದೂರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು, ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಯು ಒಂದು ಪದರದ ಒಳ ಪರೆಯನಶ್ಟೇ (endothelium) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯ ಒಳಪರೆಯು ಜರಡಿಯಂತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ನೆತ್ತರುಕಣಗಳನ್ನು (blood cells) ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯಲ್ಲೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು, ಹರಿಕ (fluid), ಕರಗಿದ ಆವಿ (dissolved gases) ಹಾಗು ಇತರ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು (chemicals) ಗೂಡುಕಟ್ಟಿನೆಡೆಗೆ ಇಲ್ಲವೇ ನೆತ್ತರಿನ ಎಡೆಗೆ ಸಾಗಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ನವಿರು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆ ಹಾಗು ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆ ಗೆಂಡೆಗಳಿರುತ್ತವೆ (precapillary sphincters). ಈ ಗೆಂಡೆಗಳು, ನವಿರು ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಒಳಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗುವ ನೆತ್ತರಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡುತ್ತವೆ. ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ ಬಗೆಗಳೂ ಹಲವು. ಈ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳು ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೆಲಸದ ಮಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಅವುಗಳನ್ನು ತಲುಪುವ ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಸಂಕೆ ಹಾಗು ನೆತ್ತರಿನ ಮೊತ್ತ ತೀರ‍್ಮಾನವಾಗುತ್ತದೆ.

ಚುರುಕಾದ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ನವಿರು ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಸಂಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದರೆ, ಚುರುಕಲ್ಲದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು, ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ತಲುಪುವ ನೆತ್ತರಿನ ಮೊತ್ತವನ್ನು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಇಲ್ಲವೆ ಮುದುಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಮುನ್ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೆಂಡೆಗಳು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡುತ್ತವೆ.

ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ಮತ್ತು ನವಿರು-ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (veins and venules): (ಚಿತ್ರ 1 & 2ii)
ಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಹೊರಟು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಮೂಲಕ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪುವ ನೆತ್ತರನ್ನು, ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಮರಳಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (veins) ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಗುಂಡಿಗೆಯ ಒತ್ತುವಿಕೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಒತ್ತಡವನ್ನು ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (arteries) ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (veins) ನೆತ್ತರೊತ್ತಡ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ತೊರೆನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಗಳು ತೆಳ್ಳಗಿರುತ್ತವೆ. ಜೊತೆಗೆ ನುಣುಪುಕಂಡದ (smooth muscle) ಮಟ್ಟ ಹಾಗು ಹಿಂಪುಟಿತನವೂ (elasticity) ಕಡಿಮೆ.

ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು ನೆಲಸೆಳೆತ (gravity), ಕದಲ್ತಡೆ (inertia) ಹಾಗು ಕಟ್ಟಿನ ಕಂಡಗಳ (skeletal muscles) ಕುಗ್ಗಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಒತ್ತಡಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ನೆತ್ತರನ್ನು ಗುಂಡಿಗೆಯೆಡೆಗೆ ತಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು, ನೆತ್ತರು ಹಿಮ್ಮುಕವಾಗಿ ಹರಿಯುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು, ಗುಂಡಿಗೆಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಶ್ಟೇ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಒಮ್ಮುಕ ತೆರಪುಳನ್ನು (valves) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಕಟ್ಟಿನ ಕಂಡಗಳ ಕುಗ್ಗುವಿಕೆಯು, ಅವುಗಳ ಅಕ್ಕ-ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು ಹಿಂಡಿದಾಗ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ನೆತ್ತರು, ತೆರಪುಗಳನ್ನು (valves) ತಳ್ಳಿಕೊಂಡು ಗುಂಡಿಗೆಯೆಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ.

ಕಟ್ಟಿನಕಂಡಗಳು ಸಡಿಲಗೊಂಡಾಗ, ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ನೆತ್ತರು ಹಿಮ್ಮುಕವಾಗಿ ಹರಿಯದಂತೆ ತೆರಪುಗಳು ತಡೆಯೊಡ್ಡುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ನವಿರು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳು (venules) ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ನೆತ್ತರನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ, ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ (veins) ಸಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿನ ನೆತ್ತರು ಉಸಿರಿಳಿ-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳ (venacava) ಮೂಲಕ ಗುಂಡಿಗೆಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ.

ಮುಂದಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಮತ್ತಶ್ಟು ವಿಶಯಗಳನ್ನು ತಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳ ಸೆಲೆಗಳು:  1) www.studyblue.com, 2) bioserv.fiu.edu , 3) www.innerbody.com)

(ಈ ಬರಹವು ಹೊಸಬರಹದಲ್ಲಿದೆ)

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 1

  By

ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು (cardio-vascular system):

ಮಯ್ಯರಿಮೆಯ ಸರಣಿ ಬರಹಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾ, ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಬಾಗಗಳು, ಅವುಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗು ಅವು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಬಗೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯೋಣ.

ಈ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಕೆಲಸವೇನು?

ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು (cardio-vascular system) ಇಲ್ಲವೇ ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟು (circulatory system) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಈ ಏರ‍್ಪಾಟು, ಮಯ್ ಬಾಗಗಳಿಗೆ ಉಸಿರುಗಾಳಿ (oxygen), ಸುರಿಕೆಗಳು (harmones) ಮತ್ತು ಆರಯ್ವಗಳನ್ನು (nutrients) ತಲುಪಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗು ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ (metabolism) ಉಂಟಾಗುವ ಕಸಗಳನ್ನು ಮಯ್ಯಿಂದ ಹೊರ ಹಾಕುವ ಅಂಗಗಳಿಗೆ ಸಾಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಈ ಏರ‍್ಪಾಟು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_1_1ಒಟ್ಟಾರೆ ಗುಂಡಿಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳ ಏರ‍್ಪಾಟು ಎದೆಗುಂಡಿಗೆ (ಹ್ರುದಯ / heart), ತೊರೆಗೊಳವೆಗಳು (arteries), ಸೇರುಗೊಳವೆಗಳು (veins), ನವಿರು-ನೆತ್ತರಗೊಳವೆಗಳು (capillaries) ಹಾಗು ಹೆಚ್ಚು-ಕಡಿಮೆ 5 ಲೀಟರ‍್ ನಶ್ಟು ನೆತ್ತರನ್ನು (ರಕ್ತ / blood) ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಮೊದಲು ಇವುಗಳ ಒಡಲರಿಮೆಯ (anatomy) ಅಂದರೆ ಅವುಗಳ ರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ. ಮುಂದೆ ಅವುಗಳ ಉಸಿರಿಯರಿಮೆ (physiology) ಅಂದರೆ ಅವುಗಳು ಒಗ್ಗೂಡಿ ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು.

ಎದೆಗುಂಡಿಗೆ ಇಲ್ಲವೇ ಗುಂಡಿಗೆ (the heart): (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3)
ಕಂಡದ ಒತ್ತುಕದ (muscular pump) ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಗುಂಡಿಗೆಯು, ಎದೆಗೂಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಎಡ-ಬಲ ಉಸಿರುಚೀಲಗಳ (lung) ನಡುವಿನ ನಡುಗೆರೆಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. ನೆತ್ತರು ಇಡಿ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡಲು ಬೇಕಾದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವುದು ಇದರ ಮುಕ್ಯ ಕೆಲಸ. ಚೂಪಾಗಿರುವ ಗುಂಡಿಗೆಯ ಕೆಳಬಾಗವನ್ನು ‘ತುದಿ’ (apex) ಹಾಗು ಅಗಲವಾಗಿರುವ ಮೇಲ್ ಬಾಗವನ್ನು ‘ತಾಳು’ (base) ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು.

Cardio_Vascular_System_1_2ಗುಂಡಿಗೆಯ ತುದಿಯು ಎಡಬಾಗಕ್ಕೆ ವಾಲಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಗುಂಡಿಗೆಯ 2/3ರಶ್ಟು ಮಯ್-ನಡುಗೆರೆಯ (body midline) ಎಡಬಾಗದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, 1/3ರಶ್ಟು ಬಲಬಾಗದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಗುಂಡಿಗೆಯ ತಾಳು ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿನ ದೊಡ್ಡ ನೆತ್ತರಗೊಳವೆಗಳಾದ ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರಗೊಳವೆ (aorta), ಉಸಿರಿಳಿ-ನೆತ್ತರಗೊಳವೆ (vena cava), ಉಸಿರುಚೀಲದ ತೊರೆಗೊಳವೆ (pulmonary trunk), ಹಾಗು ಉಸಿರುಚೀಲದ ಸೇರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು (pulmonary veins) ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಹೊಂದಿಸುತ್ತದೆ.

ಗುಂಡಿಗೆ ಕಂಡದಿಂದ (cardiac muscle) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಟೊಳ್ಳಿನ ಅಂಗವಾದ ಗುಂಡಿಗೆಯ ಮುಕ್ಯ ಬಾಗಗಳೆಂದರೆ: ಗುಂಡಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳು (heart chambers), ತೆರಪುಗಳು/ತಡೆಬಾಗಿಲುಗಳು (valves), ಗುಂಡಿಗೆ ಗೋಡೆ (heart wall) ಹಾಗು ಗುಂಡಿಗೆ ಬಡಿಕ (cardiac pacemaker).

ಗುಂಡಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳು (heart chambers): (ಚಿತ್ರ 2, 3) ಗುಂಡಿಗೆಯ ಟೊಳ್ಳಿನ ಒಳಬಾಗವು ನಾಲ್ಕು ಕೋಣೆಗಳಾಗಿ ಬೇರ‍್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ,

i) ಬಲ ಮೇಲ್ಕೋಣೆ (right atrium)

ii) ಬಲ ಕೆಳಕೋಣೆ (right ventricle)

iii) ಎಡ ಮೇಲ್ಕೋಣೆ (left atrium)

iv) ಎಡ ಕೆಳಕೋಣೆ (left ventricle)

ಬಲ ಮೇಲ್ಕೋಣೆಗೆ ಉಸಿರಿಳಿ-ನೆತ್ತರಗೊಳವೆಗಳು (vena cava) ತೆರೆದುಕೊಂಡರೆ, ಬಲ ಮೇಲ್ಕೋಣೆಯು ಬಲ ಕೆಳಕೋಣೆಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಬಲ ಕೆಳಕೋಣೆಯು ಉಸಿರುಚೀಲದ ತೊರೆಗೊಳವೆಗೆ (pulmonary artery) ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಗುಂಡಿಗೆಯ ಎಡ ಬಾಗದ ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಉಸಿರುಚೀಲದ ಸೇರುಗೊಳವೆ (pulmonary vein) ಎಡ ಮೇಲ್ಕೋಣೆಗೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಎಡ ಮೇಲ್ಕೋಣೆಯು ಎಡ ಕೆಳಕೋಣೆಗೆ ತೆರೆದು ಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಎಡ ಕೆಳಕೋಣೆಯು ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗೆ (aorta) ತೆರೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_1_3ಗುಂಡಿಗೆ ತೆರಪುಗಳು (heart valves): (ಚಿತ್ರ 3) ಗುಂಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರು ಒಮ್ಮುಕವಾಗಿ ಹರಿಯಲು ತಡೆಬಾಗಿಲುಗಳು ಬೇಕು. ನೆತ್ತರು ಒಂದು ಕೋಣೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕೋಣೆಗೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ ನೆತ್ತರು ಹಿಮ್ಮುಕವಾಗಿ ಹರಿಯುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಗುಂಡಿಗೆಯ ತೆರಪುಗಳು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ತೆರಪುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ,

1) ಮೇಲ್-ಕೆಳಕೋಣೆ ತೆರಪುಗಳು (atrio-ventricular valves): ಬಲ ಮೇಲ್ಕೋಣೆ ಹಾಗು ಕೆಳಕೋಣೆಗಳ ನಡುವೆ ಮೂರ‍್ತುದಿ ತೆರಪು (tricuspid valve) ಎಂಬ ತಡೆಬಾಗಿಲು ಇರುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಇರ‍್ತುದಿ ತೆರಪು (bicuspid/mitral valve) ಎಡ ಮೇಲ್ಕೋಣೆ ಹಾಗು ಎಡ ಕೆಳಕೋಣೆಯ ಕಂಡಿಯನ್ನು ಕಾಯುತ್ತದೆ. ಮೂರ‍್ತುದಿ ತೆರಪು ಹಾಗು ಇರ‍್ತುದಿ ತೆರಪುಗಳು ಕಂಡರದ ಬಳ್ಳಿಗಳ (chordae tendinae) ನೆರವಿನಿಂದ ಗುಂಡಿಗೆಯ ಗೋಡೆಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ.

2) ಅರೆಚಂದಿರ ತೆರಪುಗಳು (semilunar valves): ಅರ‍್ದ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಕಾಣುವ ಈ ತೆರಪುಗಳ ಸಂಕ್ಯೆ ಎರಡು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಬಲ ಕೆಳಕೋಣೆಯು ಉಸಿರುಚೀಲದ ತೊರೆಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಇರುವ ‘ಉಸಿರುಚೀಲದ ತೆರಪು’ (pulmonary valve) ಹಾಗು ಎಡ ಕೆಳಕೋಣೆಯು ಉಸಿರು-ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗೆ (aorta) ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಇರುವ ‘ಉಸಿರುನೆತ್ತರಿನ ತೆರಪು’ (aortic valve).

ಒಬ್ಬ ಹದುಳವಾದ ಮನುಶ್ಯನಲ್ಲಿ ‘ಲಬ್’ & ‘ಡಬ್’ ಎಂಬ ಎದೆಬಡಿತದ ಸಪ್ಪಳಗಳು ಕೇಳಿಸುತ್ತವೆ. ಮೂರ‍್ತುದಿ ಹಾಗು ಇರ‍್ತುದಿ ತೆರಪುಗಳ ಮುಚ್ಚುವಿಕೆಯಿಂದ ಎದೆಬಡಿತದ ‘ಲಬ್’ ಸಪ್ಪಳ ಉಂಟಾದರೆ, ಅರೆಚಂದಿರ ತೆರಪುಗಳ ಮುಚ್ಚುವಿಕೆಯಿಂದ ‘ಡಬ್’ ಸಪ್ಪಳ ಮೂಡುತ್ತದೆ.

ಗುಂಡಿಗೆಯ ಗೋಡೆ (heart wall): (ಚಿತ್ರ 4) ಗುಂಡಿಗೆಯ ಗೋಡೆಯು ಗುಂಡಿಗೆ ಒಳಪರೆ (endocardium), ಗುಂಡಿಗೆ ಕಂಡಪರೆ (myocardium), ಗುಂಡಿಗೆ ಹೊರಪರೆ (epicardium) ಎಂಬ ಪದರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಮೂರು ಪದರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗುಂಡಿಗೆ ಗೋಡೆಯ ಸುತ್ತಲು, ಚೀಲದಂತಿರುವ ಗುಂಡಿಗೆ ಸುತ್ಪರೆಯ (pericardium) ಹೊದಿಕೆ ಇರುತ್ತದೆ.

Cardio_Vascular_System_1_4ಗುಂಡಿಗೆ ಒಳಪರೆ (endocardium): ಗುಂಡಿಗೆಯ ಒಳಬಾಗದ ಹೊದಿಕೆಯನ್ನು ಗುಂಡಿಗೆ ಒಳಪರೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಈ ಪದರವು ಸುಳುವಾದ ಹುರುಪೆ ಮೇಲ್ಪರೆಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ (simple squamous epithelium). ಒಳಪರೆಯು ಗುಂಡಿಗೆಯ ಕೋಣೆ ಹಾಗು ತೆರಪುಗಳಿಗೆ ಕಾಪನ್ನು (protection) ಒದಗಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ನೆತ್ತರು-ಗುಂಡಿಗೆ-ಬೇರ‍್ಮೆಯಾಗಿ (blood-heart-barrier) ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಗುಂಡಿಗೆ ಕಂಡದ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿನ ಮಿನ್ತುಣುಕುಗಳ (ions) ಮಟ್ಟವನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಗುಂಡಿಗೆ ಕಂಡದಪರೆ (myocardium): ಗುಂಡಿಗೆಕಂಡದಿಂದ (cardiac muscle) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ಪದರವು ಉಳಿದ ಗುಂಡಿಗೆ ಪದರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ತುಂಬಾ ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಒಳಗಿನ ಒಳಪರೆ (endocardium) ಹಾಗು ಹೊರಗಿನ ಹೊರಪರೆಗಳ (epicardium) ನಡುವೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಗುಂಡಿಗೆಕಂಡದ ಗೂಡುಗಳ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಕುಗ್ಗಿಸುವಿಕೆಯು ಗುಂಡಿಗೆಯೊಳಗಿನ ನೆತ್ತರನ್ನು ಮೇಲ್ಕೋಣೆಯಿಂದ ಕೆಳಕೋಣೆಗಳಿಗೆ ಹಾಗು ಕೆಳಕೋಣೆಗಳಿಂದ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ದಬ್ಬಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಗುಂಡಿಗೆಯ ಹೊರಪರೆ (epicardium): ಇದು ಗುಂಡಿಗೆಯ ಹೊರಗಿನ ಪದರ. ಕೆಲವು ಸಲ ಈ ಪದರವನ್ನು ನೀರ‍್ಬಗೆ ಸುತ್ಪರೆಯ (serous pericardium) ಒಳಪದರ ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದುಂಟು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸುವ ಗೂಡುಕಟ್ಟನ್ನು (connective tissue) ಹೊಂದಿರುವ ಗುಂಡಿಗೆ ಹೊರಪರೆ, ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಕಾಪು (protection) ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಗುಂಡಿಗೆ ಸುತ್ಪರೆ (pericardial membrane): ಗುಂಡಿಗೆ ಸುತ್ಪರೆಯು ಗುಂಡಿಗೆ ಹಾಗು ಗುಂಡಿಗೆಯಿಂದ ಹೊಮ್ಮುವ ಮುಕ್ಯ ನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಚೀಲ. ಗುಂಡಿಗೆ ಸುತ್ಪರೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪದರಗಳಿರುತ್ತವೆ:

1) ಹೊರಗಿನ ತಂತುಗೂಡಿನ ಸುತ್ಪರೆ (fibrous pericardium): ಮಂದವಾದ ಕೂಡಿಸುವ ಗೂಡುಕಟ್ಟನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಂತುಗೂಡಿನ ಸುತ್ಪರೆಯು ತೊಗಲ್ಪರೆ (diaphragm), ಎದೆಚಕ್ಕೆ (sternum) ಹಾಗು ಪಕ್ಕೆಲುಬಿನ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳಿಗೆ (costal cartilage) ಅಂಟುವ ಮೂಲಕ ಚೀಲದೊಳಗಿನ ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಕಾಪು (protection) ಮತ್ತು ಆನಿಕೆಯನ್ನು (support) ಕೊಡುತ್ತದೆ.

2) ನೀರ‍್ಬಗೆ ಸುತ್ಪರೆ (serous pericardium): ಸುಳುವಾದ ಹುರುಪೆ ಮೇಲ್ಪರೆಯಿಂದ (simple squamous epithelium) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ನೀರ‍್ಬಗೆ ಸುತ್ಪರೆಯಲ್ಲಿ ಹೊರ ನೀರ‍್ಬಗೆ ಸುತ್ಪರೆ (parietal serous pericardium), ಒಳ ನೀರ‍್ಬಗೆ ಸುತ್ಪರೆ (visceral serous pericardium) ಎಂಬ ನುಣುಪಾದ ಎರಡು ಹೊದಿಕೆಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಎರಡು ಪದರಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ನಾಳವನ್ನು (lumen), ಸುತ್ಪರೆ ಕುಳಿ (pericardial cavity) ಎಂದು ಹೇಳಬಹದು.

ಸುತ್ಪರೆ ಕುಳಿಯು ನೀರ‍್ಬಗೆ ಸುತ್ಪರೆಯ ಪದರಗಳು ಸೂಸುವ ಸುತ್ಪರೆ ಹರಿಕದಿಂದ (pericardial fluid) ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಪರೆಯ ಮುಕ್ಯ ಕೆಲಸಗಳೆಂದರೆ ಗುಂಡಿಗೆ ಸುತ್ತಲಿನ ಸೋಂಕು (infection) ಮತ್ತು ಉರಿಯೂತಗಳು (inflammation) ಗುಂಡಿಗೆಗೆ ಹಬ್ಬುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವುದು, ಗುಂಡಿಗೆಯ ಹಿಗ್ಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡುವುದು ಹಾಗು ಸುತ್ಪರೆ ಹರಿಕದ (pericardial fluid) ನೆರವಿನಿಂದ ಎದೆಗುಂಡಿಗೆ ಹಾಗು ಸುತ್ಪರೆಗಳ ನಡುವೆ ಉಂಟಾಗುವ ತಿಕ್ಕಾಟವನ್ನು ತಡೆಯುವುದು.

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳ ಸೆಲೆಗಳು:1) cnx.org, 2) docstoc.com, 3) wikipedia 4) innerbody.com, 5) cnx.org/latest)

(ಈ ಬರಹವು ಹೊಸಬರಹದಲ್ಲಿದೆ)

ಉಸಿರಾಟದ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 3

  By

ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಸರಣಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾ, ಈ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಉಸಿರಾಟದ ಉಸಿರಿಯರಿಮೆಯ (physiology) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು.

ಉಸಿರಾಡುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯನ್ನು ಮೂರು ಹಂತಗಳಾಗಿ ಗುಂಪಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

1) ಉಸಿರುಚೀಲದ ಗಾಳಿಯಾಟ (pulmonary ventilation)

2) ಹೊರ ಉಸಿರಾಟ (external respiration)

3) ಒಳ ಉಸಿರಾಟ (internal respiration)

ಉಸಿರುಚೀಲದ ಗಾಳಿಯಾಟ (pulmonary ventilation)

Respiration_3_1ಗಾಳಿಯನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದ ಒಳ-ಹೊರಗೆ ಸಾಗಿಸುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದ ಗಾಳಿಯಾಟ (pulmonary ventilation) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಕಳೆಯೊತ್ತಡ (negative pressure) ಹಾಗು ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಕಂಡಗಳ (respiratory muscles) ಕುಗ್ಗಿಸುವಿಕೆಯು ಜೊತೆಗೂಡಿ ಉಸಿರುಚೀಲದ ಗಾಳಿಯಾಟವನ್ನು ನೆರವೇರಿಸುತ್ತವೆ. ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಕಳೆಯೊತ್ತಡದ ಏರ‍್ಪಾಟು (negative pressure system), ಗಾಳಿಗೂಡುಗಳು (alveoli) ಹಾಗು ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣದ ನಡುವೆ ಕಳೆಯೊತ್ತಡದ ಏರುಪೇರನ್ನು (negative pressure gradient) ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ಗಾಳಿಯು ಒಳಗೆ ಹೋಗಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ ಮಯ್ಯೊಳಗೆ ಕಡಿಮೆ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಈ ಬಾಗಗಳು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ಮಯ್ಯೊಳಗೆ ಕಡಿಮೆ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗುವುದರಿಂದ ಗಾಳಿಯು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಮಯ್ಯೊಳಗೆ ಎಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರುಚೀಲಗಳನ್ನು (lungs) ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಅಳ್ಳೆಪರೆಯು (pleural membrane), ದಣಿವಾಗದ (resting state) ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಉಸಿರುಚೀಲದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣಕ್ಕಿಂತ ಸ್ವಲ್ಪ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಇಡುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಗಾಳಿಗೂಡಿನ (alveoli) ಕಡೆ ವಾಲುವ ಕೆಳ-ಒತ್ತಡದ ಏರುಪೇರು, ಹೊರಗಿನ ಗಾಳಿಯು ಚುರುಕಲ್ಲದ (passive) ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗಾಳಿಯು ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಒತ್ತಡವು ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿ ಏರುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರುಚೀಲದ ಒತ್ತಡವು ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ತಲುಪಿದ ಮೇಲೆ, ತೊಗಲ್ಪರೆ (diaphragm) ಹಾಗು ಹೊರಗಿನ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳ (external intercostals muscles) ಕುಗ್ಗಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಹಿಗ್ಗುವ ಎದೆಯೊಳಗಿನ ಗಾತ್ರವು ಮತ್ತಶ್ಟು ಗಾಳಿಯನ್ನು ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಮತ್ತೆ ಉಸಿರುಚೀಲದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಒತ್ತಡಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ.

ಗಾಳಿಯನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲು, ತೊಗಲ್ಪರೆ ಹಾಗು ಹೊರ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು ಸಡಿಲಗೊಂಡರೆ, ಒಳ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (internal intercostal muscles) ಕುಗ್ಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಎದೆಯ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಎದೆಗೂಡಿನೊಳಗಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಕಳೆಯೊತ್ತಡದ ಏರುಪೇರು ತಿರುವು-ಮುರುವಾಗಿ (reverse), ಉಸಿರುಚೀಲದೊಳಗಿನ ಒತ್ತಡವು ಹೊರಗಿನ ಒತ್ತಡದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವ ತನಕ ಉಸಿರನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಹಿಂಪುಟಿತನವನ್ನು (elastic nature) ಹೊಂದಿರುವ ಉಸಿರುಚೀಲಗಳು ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಮರಳುತ್ತವೆ. ಇದು ಉಸಿರನ್ನು ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಬೇಕಾದ ಕಳೆಯೊತ್ತಡ ಏರುಪೇರಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರಾಟದ ಮೇಲ್ನೋಟ:

Respiration_3_2ಹೊರ ಉಸಿರಾಟ (external respiration) (ಚಿತ್ರ 2, 3, 4)

ಗಾಳಿ ತುಂಬಿದ ಗಾಳಿಗೂಡು ಹಾಗು ಗಾಳಿಗೂಡುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯುವ ಆವಿಗಳ ಅದಲು-ಬದಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊರ ಉಸಿರಾಟ (external respiration) ಎನ್ನಬಹುದು. ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ರಕ್ತಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು ಹೊಕ್ಕುವ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯ (oxygen) ಪಾಲೊತ್ತಡ (partial pressure) ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು, ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ (carbon di-oxide) ಪಾಲೊತ್ತಡ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.

ಪಾಲೊತ್ತಡ ಏರುಪೇರಿನ (partial pressure gradient) ಕಟ್ಟಲೆಯಂತೆ,

ಆವಿಯು ಮೇಲ್ ಮಟ್ಟದ ಒತ್ತಡದ ಕಡೆಯಿಂದ ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಒತ್ತಡದೆಡೆಗೆ ಹರಡುತ್ತದೆ.

ಈ ಬಗೆಯ ಪಾಲೊತ್ತಡದ ವ್ಯತ್ಯಾಸದಿಂದಾಗಿ, ಗಾಳಿಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯು (oxygen) ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಯಲ್ಲಿರುವ ರಕ್ತದೆಡೆಗೆ ಸಾಗಿದರೆ, ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಯ ರಕ್ತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಗಾಳಿಗೂಡಿನೆಡೆಗೆ ಹರಡುತ್ತದೆ.

Respiration_3_3ಆವಿಗಳ ಅದಲುಬದಲಿಕೆ ಗಾಳಿಗೂಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುರುಪೆ ಮೇಲ್ಪರೆ (squamous epithelium) ಹಾಗು ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಳಪರೆಗಳ (endothelium) ಮೂಲಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ, ಹೊರ ಉಸಿರಾಟದ ಹಮ್ಮುಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಾಳಿಗೂಡಿನ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯು ರಕ್ತವನ್ನೂ, ಹಾಗು ರಕ್ತದಲ್ಲಿರುವ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಗಾಳಿಗೂಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ, ರಕ್ತವನ್ನು ಸೇರಿದ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ಮಯ್ಯಲ್ಲಿರುವ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ ಕಡೆ ಸಾಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗಾಳಿಗೂಡನ್ನು ಸೇರುವ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಉಸಿರುಚೀಲದ ಗಾಳಿಯಾಟದ (pulmonary ventilation) ಮೂಲಕ ಮಯ್ಯಿಂದ ಹೊರದಬ್ಬಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

Respiration_3_4ಒಳ ಉಸಿರಾಟ (internal respiration) (ಚಿತ್ರ 2, 5)

ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು (tissues) ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದ ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯುವ ಆವಿಗಳ ಅದಲುಬದಲಿಕೆಯನ್ನು (gaseous exchange) ಒಳ ಉಸಿರಾಟ (internal respiration) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳ ರಕ್ತದಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯ (oxygen) ಪಾಲೊತ್ತಡ (partial pressure) ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ (carbon di-oxide) ಪಾಲೊತ್ತಡ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.

ಆದರೆ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯ ಪಾಲೊತ್ತಡ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ ಪಾಲೊತ್ತಡ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸದಿಂದಾಗಿ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯು ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳೆಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಯೊಳಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಆವಿಗಳ ಈ ಅದಲುಬದಲಿಕೆಯು ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಯ ಒಳಪರೆಯ (endothelium) ಮೂಲಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

Respiration_3_5ಆವಿಗಳ ಸಾಗಣೆ (transportation of gases) (ಚಿತ್ರ 2, 3, 4, 5)

ಉಸಿರಾಟದ ಮುಕ್ಯ ಆವಿಗಳಾದ ಉಸಿರುಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಗಳನ್ನು ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯೊಳಗೆ ಸಾಗಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ಓಡಾಡುವ ರಕ್ತವು ನೆರವೇರಿಸುತ್ತದೆ. ರಕ್ತವು ಹಲವು ಬಗೆಯ ರಕ್ತಕಣಗಳು (blood cells) ಹಾಗು ರಕ್ತರಸವನ್ನು (blood plasma) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ರಕ್ತರಸವು (blood plasma) ಕರಗಿದ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ.

ರಕ್ತಕಣಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ಕೆಂಪುರಕ್ತಕಣವು ರಕ್ತಬಣ್ಣಕ (hemoglobin) ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ರಕ್ತಬಣ್ಣಕವು ಹೆಚ್ಚು-ಕಡಿಮೆ 99% ರಶ್ಟು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ರಕ್ತಬಣ್ಣಕವು ಸಣ್ಣ ಮೊತ್ತದ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ್ನೂ ಸಾಗಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಾಗವನ್ನು ಬಯ್-ಕಾರ‍್ಬ್ ನೇಟ್ (bicarbonate) ರೂಪದಲ್ಲಿ ರಕ್ತರಸವು ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ.

ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ ಪಾಲೊತ್ತಡ ಹೆಚ್ಚಿದಾಗ, ಕಾರ‍್ಬೋನಿಕ್ ಅನ್-ಹಯ್ಡ್ರೆಸ್ (carbonic anhydrase) ದೊಳೆಯು (enzyme) ನೀರು ಮತ್ತು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಬಿರುಸುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಕಾರ‍್ಬೋನಿಕ್ ಆಸಿಡ್, ಹಯ್ಡ್ರೋಜನ್ ಹಾಗು ಬಯ್-ಕಾರ‍್ಬ್ ನೇಟ್ ಮಿನ್ತುಣುಕುಗಳಾಗಿ (ions) ಬೇರ‍್ಪಡುತ್ತವೆ. ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ನ ಪಾಲೊತ್ತಡ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದಾಗ, ಈ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಯು ತಿರುವು-ಮುರುವಾಗುತ್ತದೆ (reverse). ಇದರಿಂದ, ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಉಸಿರುಚೀಲದೊಳಕ್ಕೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಉಸಿರನ್ನು ಹೊರಗೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಮಯ್ಯಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರಾಟದ ಒನ್ನೆಲೆತ (respiratory homeostasis)

ದಣಿವಲ್ಲದ ಸ್ತಿತಿಯಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಿ ಸದ್ದಿಲ್ಲದ ಉಸಿರಾಟದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಉಸಿರಾಟವನ್ನು ‘ಹದುಳದುಸಿರಾಟ’ (eupnea) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ತನ್ನಂಕೆಯ ಇರ‍್ಪಡೆಕಗಳು (autonomic chemoreceptor) ರಕ್ತದಲ್ಲಿರುವ ಉಸಿರುಗಾಳಿ ಹಾಗು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯ್ಡ್ ಗಳ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಗುರುತಿಸಿದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಮಿದುಳುಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿರುವ (medulla oblongata) ಉಸಿರಾಟದ ನಡುವಣಕ್ಕೆ (respiratory center) ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನಂಕೆಯ ಇರ‍್ಪಡೆಕಗಳ ಹಿನ್ನುಣಿಕೆಯ (feedback) ಆದಾರದ ಮೇಲೆ, ಉಸಿರಾಟದ ನಡುವಣವು ಉಸಿರಾಟದ ಆಳ ಹಾಗು ಮಟ್ಟಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಕಳೆದ ಮೂರು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಉಸಿರಾಟದ ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಒಡಲರಿಮೆ (anatomy) ಹಾಗು ಉಸಿರಿಯರಿಮೆಗಳ (physiology) ಬಗ್ಗೆ ಮೇಲ್ನೋಟವನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಮುಂದಿಡಲಾಗಿದೆ.  ಈ ಸರಣಿಯ ಮುಂದಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು.

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳ ಸೆಲೆಗಳು: 1. encyclopedia.lubopitko-bg.com, 2. home.comcast.net  3. www.innerbody.com)

(ಈ ಬರಹವು ಹೊಸಬರಹದಲ್ಲಿದೆ)

ಉಸಿರಾಟದ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 2

  By

ಉಸಿರು ಏರ‍್ಪಾಟಿನ ಹಿಂದಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ ಗಾಳಿಜಾಡಿನ (upper respiratory tract) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಳ ಗಾಳಿಜಾಡು (lower respiratory tract), ಉಸಿರುಚೀಲಗಳು (lungs) ಹಾಗು ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಕಂಡಗಳ (respiratory muscles) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ.

ಕೆಳ ಗಾಳಿಜಾಡು (lower respiratory tract): ಕೆಳ ಗಾಳಿಜಾಡಿನ (lower respiratory tract) ಏರ‍್ಪಾಟು ಉಸಿರುಗೊಳವೆ (trachea), ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳು (bronchi), ಮತ್ತು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು (bronchioles) ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

1) ಉಸಿರುಗೊಳವೆ (trachea): ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಅಯ್ದು ಇಂಚು ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ. ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯ ಇಟ್ಟಳವು (structure) ಹಲವು ಪದರಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ; ಹೊರಗಿನ ಹೊರ ಪದರ (adventitia), ಗಾಜುಬಗೆ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬು (hyaline cartilage), ಕೆಳಲೋಳ್ಪರೆ (submucosa) ಹಾಗು ಒಳಗಿನ ಲೋಳ್ಪರೆಗಳನ್ನು (mucosa) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯ ಗಾಜುಬಗೆ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳು (hyaline cartilage) ‘C’ ಆಕಾರಕದ ಉಂಗುರದ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ; ಈ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳ ತುದಿಗಳನ್ನು ಉಸಿರುಗೊಳವೆ ಕಂಡಗಳು (trachealis muscle) ಜೋಡಿಸುತ್ತವೆ. ಕೊಳವೆಯ ಒಳಬಾಗವು ಹುಸಿ ಹಲಹದಿ (pseudo stratified) ಮುಂಚಾಚಿನ ಕಂಬದ ಮೇಲ್ಪರೆಯ (ciliated columnar epithelium) ಹೊದಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

Respiration_2_1

ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯು (trachea) ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು (larynx) ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ (bronchii) ಜೋಡಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಗಾಳಿಯು ಕೊರಳಿನ ಬಾಗದಿಂದ ಎದೆಯ ಬಾಗಕ್ಕೆ ಸಾಗಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆಲ್ಲೆಲುಬಿನ ಉಂಗುರಗಳು (hyaline cartilage) ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲೂ ತೆರೆದ ಸ್ತಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯ (trachea) ಮುಕ್ಯ ಕೆಲಸ, ಗಾಳಿಯು ಉಸಿರುಚೀಲಗಳನ್ನು (lungs) ಸರಾಗವಾಗಿ ಸೇರಲು ಹಾಗು ಅಶ್ಟೇ ಸರಾಗವಾಗಿ ಹೊರಹೋಗಲು ನೆರವಾಗುವುದು.

ಲೋಳ್ಪರೆಯಲ್ಲಿ (mucosa) ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಲೋಳೆಯು (mucus), ದೂಳು ಹಾಗು ಇತರ ನಂಜುಕಣಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ, ಅವು ಉಸಿರುಚೀಲಗಳನ್ನು (lungs) ತಲುಪದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮೇಲ್ಪರೆಯ (epithelium) ಹೊರಮಯ್ ಮೇಲಿರುವ ಮುಂಚಾಚುಗಳು (ciliary epithelium) ಮೇಲ್ಮುಕವಾಗಿ ಬಡಿಯುವುದರಿಂದ, ಈ ಲೋಳೆಯು ಗಂಟಲಿಗೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಗಂಟಲನ್ನು ತಲುಪಿದ ಲೋಳೆಯನ್ನು ನುಂಗಿದಾಗ, ಅದು ಅರಗೇರ‍್ಪಾಟಿನಲ್ಲಿ ಅರಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

2) ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳು (bronchi) ಮತ್ತು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳು (bronchioles): (ಚಿತ್ರ 2, 3 & 4) ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯ ಕೆಳತುದಿಯಲ್ಲಿ, ಉಸಿರುಜಾಡು (respiratory airway) ಎಡ ಹಾಗು ಬಲ ಮೊದಲನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳಾಗಿ (primary bronchi) ಇಬ್ಬಾಗವಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದೊಂದು ಕವಲುಗೊಳವೆಯು (primary bronchi), ಒಂದೊಂದು ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ಮೊದಲನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳು (primary bronchi), ಎರಡನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳಾಗಿ (secondary bronchi) ಮಾರ‍್ಪಡುತ್ತವೆ. ಎರಡನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳು (secondary bronchi) ಗಾಳಿಯನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದ ಹಾಲೆಗಳಿಗೆ (lung lobes) ಸಾಗಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ (ಹಾಲೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮುಂದೆ ಉಸಿರುಚೀಲದ ತಲೆಬರಹದಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ).

Respiration_2_2ಎಡ ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ (lung) ಎರಡು ಹಾಗು ಬಲ ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ (lung) ಮೂರು ಹಾಲೆಗಳಿದ್ದು (lung lobes), ಎಡ ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹಾಗು ಬಲ ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಎರಡನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು (secondary bronchi) ಕಾಣಬಹುದು. ಒಂದೊಂದು ಹಾಲೆಯೊಳಗೆ (lobe) ಎರಡನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳು ಹಲವು ಮೂರನೆ ಕೊಳವೆಗಳಾಗಿ (tertiary bronchi) ಕವಲೊಡೆಯುತ್ತವೆ.

Respiration_2_3ಮೂರನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳು (tertiary bronchi) ಕವಲೊಡೆದು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳಾಗಿ (bronchioles) ಮಾರ‍್ಪಡುತ್ತವೆ. ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳು ಸಿಬಿರೊಡೆದು 1 ಮಿಲಿಮೀಟರ‍್ ದುಂಡಳತೆಗಿಂತ (diameter) ಸಣ್ಣದಾದ ತುದಿ ನವಿರುಗೊಳವೆಗಳಾಗುತ್ತವೆ (terminal bronchioles). ಮಿಲಿಯನ್ಗಟ್ಟಲೇ ಇರುವ ಈ ತುದಿ ನವಿರುಗೊಳವೆಗಳು, ಗಾಳಿಗೂಡಿಗೆ (alveolus) ಗಾಳಿಯನ್ನು ರವಾನಿಸುತ್ತವೆ.

ಮೊದಲನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿರುವ (primary bronchi) ‘C’ ಆಕಾರದ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳು (cartilage), ಗಾಳಿಜಾಡನ್ನು (airway) ತೆರೆದ ಸ್ತಿತಿಯಲ್ಲಿಡಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಮುಂದೆ ಎರಡನೇ ಹಾಗು ಮೂರನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆಗಳಾಗಿ (secondary & tertiary bronchi) ಸಿಬಿರೊಡೆದಂತೆ, ಇವುಗಳ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳ (cartilage) ನಡುವಿನ ದೂರ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ.

ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (bronchioles) ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಎರಡನೆ/ಮೂರನೆ ಕವಲುಗೊಳವೆ (secondary & tertiary bronchi) ಹಾಗು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (bronchioles) ಇರುವ ನುಣುಪು ಕಂಡ (smooth muscle) ಹಾಗು ಹಿಂಪುಟಿ ಮುನ್ನು (elastin protein), ಈ ಇಟ್ಟಳಗಳಿಗೆ ಬಾಗುವ ಹಾಗು ಕುಗ್ಗುವ ಗುಣವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆ.

ಕವಲುಗೊಳವೆ (bronchi) ಹಾಗು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳ (bronchioles) ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ನುಣುಪು ಕಂಡದ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳು (tissues) ಉಸಿರುಚೀಲಗಳಿಗೆ (lungs) ಸಾಗುವ ಗಾಳಿಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿಡಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ಮಯ್ಪಳಗಿಸುವ (exercise) ವೇಳೆ, ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು (metabolism) ಸರಿದೂಗಲು, ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಾಳಿ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ಕವಲುಗೊಳವೆ (bronchi) ಹಾಗು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳ (bronchioles) ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ನುಣುಪು ಕಂಡದ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳು ಸಡಿಲಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ಈ ಸಡಿಲಿಕೆಯಿಂದ ಕೊಳವೆಗಳು ಹಿಗ್ಗುವ ಮೂಲಕ ಗಾಳಿಯಾಡಿಕೆಗೆ ಕಡಿಮೆ ತೊಡಕು ಒಡ್ಡುತ್ತವೆ; ಇದು ಉಸಿರುಚೀಲಗಳ (lungs) ಒಳಗೆ ಹಾಗು ಹೊರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಾಳಿಯಾಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ದಣಿವಿನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡದಿರುವ ವೇಳೆ, ಈ ನುಣುಪು ಕಂಡಗಳು (smooth muscles) ಕುಗ್ಗುವ ಮೂಲಕ ಏರುಸಿರಾಟವನ್ನು (hyperventilation) ತಡೆಯಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯಂತೆ (trachea), ಕವಲುಗೊಳವೆ (bronchi) ಮತ್ತು ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (bronchioles) ಮೇಲ್ಪರೆಯ (epithelial) ಲೋಳೆ (mucus) ಹಾಗು ಮುಂಚಾಚುಗಳ (cilia) ನೆರವಿನಿಂದ, ದೂಳು ಹಾಗು ಇತರ ನಂಜುಕಣಗಳನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದಿಂದ (lungs) ದೂರವಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರುಚೀಲಗಳು (lungs): (ಚಿತ್ರ 3, 4, 5, 6, & 7) ಉಸಿರುಚೀಲಗಳು (lungs), ಉಸಿರಾಟದ ಬಿಡಿಬಾಗಗಳಂತೆ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತವೆ; ಇವು ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು (oxygen) ಮಯ್ಯೊಳಗೆ ಸೇರಿಸಲು ಹಾಗು ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯಡ್‍ನ್ನು ಮಯ್ಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಹಾಕಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಹೀರುಗದ (sponge) ಮಂದತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಜೋಡಿ ಅಂಗವು, ಎದೆಬಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಗುಂಡಿಗೆಯ (heart) ಮಗ್ಗುಲುಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

ಒಂದೊಂದು ಉಸಿರುಚೀಲವು (lung) ಅಳ್ಳೆಪರೆಯಿಂದ (pleural membrane) ಸುತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಹೊದಿಕೆ ಉಸಿರುಚೀಲವು ಹಿಗ್ಗಲು ಹಾಗು ಕಳೆಯೊತ್ತಡವನ್ನು (negative pressure) ಸರಿದೂಗಲು ಬೇಕಾದ ಜಾಗ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಉಸಿರುಚೀಲವು (lung) ಸಡಿಲಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿರುವ ಕಡಿಮೆ ಒತ್ತಡವು ಗಾಳಿಯು ಚೀಲದಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಣಿಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

Respiration_2_4ಗುಂಡಿಗೆಯು ಎಡಬಾಗಕ್ಕೆ ವಾಲಿಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ, ಎಡ ಉಸಿರುಚೀಲವು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಣ್ಣದಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದೊಂದು ಉಸಿರು ಚೀಲವು ಹಾಲೆಗಳಾಗಿ (lobes) ಬಾಗವಾಗುತ್ತವೆ. ಎಡ ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹಾಗು ಬಲ ಉಸಿರುಚೀಲದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಹಾಲೆಗಳಿರುತ್ತವೆ (lobes).

Respiration_2_5ಉಸಿರುಚೀಲದ ಒಳಬಾಗವು ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳು (capillaries) ಮತ್ತು 30 ಮಿಲಿಯನ್ನಶ್ಟು ಗಾಳಿಗೂಡುಗಳನ್ನು (alveoli) ಒಳಗೊಂಡ ಹೀರುಗದ ಗೂಡುಕಟ್ಟಿನಿಂದ (spongy tissue) ಮಾಡಲ್ಪತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಬಟ್ಟಲಿನ ಆಕಾರದ ಗಾಳಿಗೂಡುಗಳು (alveoli), ತುದಿ ನವಿರುಸಿರುಗೊಳವೆಗಳ (terminal bronchioles) ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ.

Respiration_2_6ಗಾಳಿಗೂಡು (alveolus) ಸರಳವಾದ ಹುರುಪೆ ಮೇಲ್ಪರೆಯ (simple squamous epithelium) ಹೊದಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (squamous = scales/fish scales = ಹುರುಪೆ). ಈ ಹೊದಿಕೆಯು ಗಾಳಿಗೂಡನ್ನು (alveolus) ಹೊಕ್ಕುವ ಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಗಾಳಿಗೂಡನ್ನು (alveolus) ಸುತ್ತುವರಿದ ನವಿರುರಕ್ತಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿರುವ (capillaries) ರಕ್ತದೊಡನೆ ಆವಿಗಳ (ಉಸಿರುಗಾಳಿ & ಕಾರ‍್ಬನ್-ಡಯ್ ಆಕ್ಸಯ್ದ್) ಅದಲುಬದಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ (exchange) ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

Respiration_2_7ಉಸಿರಾಟದ ಕಂಡಗಳು (muscles of respiration): ಉಸಿರಾಟದ ಕಂಡಗಳಾದ ತೊಗಲ್ಪರೆ (diaphragm) ಮತ್ತು ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (intercostal muscles) ಉಸಿರಾಟದ ವೇಳೆ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಒತ್ತುಕದಂತೆ (pump) ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಉಸಿರನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದ (lung) ಒಳಗೆ ಹಾಗು ಹೊರಗೆ ದಬ್ಬಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ.

1) ತೊಗಲ್ಪರೆ (diaphragm): ಎದೆಗೂಡಿನ ಕೆಳ ಎಲ್ಲೆಯನ್ನು (floor) ಮಾಡುವ ತೊಗಲ್ಪರೆಯು (diaphragm), ಕಟ್ಟಿನ ಕಂಡದಿಂದ (skeletal muscle) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ತೆಳ್ಳನೆಯ ಹಾಳೆ (sheet). ತೊಗಲ್ಪರೆಯು ಕುಗ್ಗಿದಾಗ, ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕಡೆಗೆ ವಾಲುವುದರ ಮೂಲಕ ಎದೆಗೂಡಿನ ಅಳತೆಯನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಕಳೆಯೊತ್ತಡದಿಂದ (negative pressure) ಗಾಳಿಯು ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು (lungs) ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದೇ ತೊಗಲ್ಪರೆಯು (diaphragm) ಉಸಿರನ್ನು ಹೊರಹಾಕುವಾಗ, ಸಡಿಲವಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಗಾಳಿಯು ಉಸಿರುಚೀಲದಿಂದ ಹೊರಹೋಗುತ್ತದೆ.

Respiration_2_82) ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (intercostals muscles): ಉಸಿರುಚೀಲಗಳನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸುವ ಇಲ್ಲವೇ ಕುಗ್ಗಿಸುವ ತೊಗಲ್ಪರೆಯ (diaphragm) ಕೆಲಸಕ್ಕೆ, ಪಕ್ಕೆಲುಬುಗಳ (ribs) ನಡುವೆ ಇರುವ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (intercostals muscles) ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆ,

1) ಒಳ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (internal intercostal muscles)

2) ಹೊರ ಪಕ್ಕೆಲುನಡುಕಂಡಗಳು (external intercostal muscles)

Respiration_2_9ಒಳ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (internal intercostal muscles), ಪಕ್ಕೆಲುಬುಗಳನ್ನು (ribs) ತಗ್ಗಿಸುತ್ತವೆ; ಪಕ್ಕೆಲುಬುಗಳ (ribs) ತಗ್ಗಿಸುವಿಕೆ, ಎದೆಗೂಡಿನ ಅಳತೆಯನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸಿ, ಗಾಳಿಯನ್ನು ಉಸಿರುಚೀಲದಿಂದ (lung) ಹೊರಹಾಕಲು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ.

ಹೊರ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳು (external intercostal muscles), ಒಳ ಪಕ್ಕೆಲುನಡು ಕಂಡಗಳ (internal intercostal muscles) ಮೇಲ್ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಇವು ಪಕ್ಕೆಲುಬುಗಳನ್ನು ಏರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ಎದೆಗೂಡಿನ ಅಳತೆಯನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸಿ, ಉಸಿರುಚೀಲದೊಳಕ್ಕೆ (lung) ಗಾಳಿಯನ್ನು ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಕರಿಸುತ್ತವೆ.

ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಒಡಲರಿಮೆಯ (anatomy) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಮುಂದಿನ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಉಸಿರಾಟ ನಡೆಯುವ ಬಗೆ, ಅದರ ಹಂತಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯೋಣ.

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳ ಸೆಲೆಗಳು: antranik.org, biology-forums.com, en.wikipedia.org,  innovativeperformanceandpedagogy,  turbosquid.com, aokainc.com)

ಉಸಿರಾಟದ ಏರ‍್ಪಾಟು – ಬಾಗ 1

  By

ಉಸಿರಾಟ (respiration) ಎಂದರೇನು?
ಗಾಳಿಯನ್ನು ಮೂಗು/ಬಾಯಿಯಿಂದ ಎಳೆದು ಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಹೊರ ಹಾಕುವುದು. ಈ ಮೂಲಕ ಉಸಿರ‍್ಗಾಳಿಯನ್ನು (oxygen) ಹೊರಗಿನ ಗಾಳಿಯಿಂದ ಮಯ್ಯಿಗೆ ಒದಗಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಮಯ್ಯೊಳಗೆ ಉಂಟಾಗುವ ಬೇಡದ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯಡ್ ನ್ನು (carbon dioxide) ಹೊರಹಾಕುವುದು.

ನಾವು ಏಕೆ ಉಸಿರಾಡಬೇಕು?
ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯೊಳಗಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗೂಡು (cell) ಚನ್ನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಶಕ್ತಿ ಬೇಕು. ಈ ಶಕ್ತಿ ನಾವು ತಿನ್ನುವ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ನಾವು ತಿನ್ನುವ ಆಹಾರದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುವಿಕೆ (metabolism) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುವಿಕೆ ನಡೆಯಬೇಕೆಂದರೆ ಉಸಿರುಗಾಳಿ ಬೇಕು. ಈ ಉಸಿರುಗಾಳಿಯನ್ನು (oxygen) ಒದಗಿಸಲು ಉಸಿರಾಟವು ಬೇಕು.

ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯಡ್ (carbon di-oxide) ತರುಮಾರ‍್ಪಿಸುವಿಕೆಯ (ಆಹಾರವನ್ನು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಸಿದ) ಬಳಿಕ ಉಳಿಯುವ ಕಸಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯಡ್, ಮಯ್ಯೊಳಗೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡರೆ ಮಯ್ಯಿಗೆ ಕೆಡುಕುಂಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗೂಡುಗಳಿಂದ ಕಾರ‍್ಬನ್ ಡಯಾಕ್ಸಾಯಡ್ ಹೊರಹಾಕಲು ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟು ಬೇಕೇಬೇಕು.

ನಾವು ಉಸಿರಾಡುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯನ್ನು ಅರಿಯುವ ಮೊದಲು, ಈ ಉಸಿರಾಟದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವ ಇಟ್ಟಳಗಳ (structures) ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಒಳಿತು.

ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಒಡಲರಿಮೆಯಲ್ಲಿ (anatomy) ಮೂರು ಮುಕ್ಯ ಬಾಗಗಳಿವೆ:
1) ಗಾಳಿಜಾಡು (respiratory tract)
2) ಉಸಿರುಚೀಲಗಳು (lungs)
3) ಉಸಿರಾಟದ ಕಂಡಗಳು (respiratory muscles)

ಗಾಳಿಯಜಾಡು (respiratory tract): ಗಾಳಿಜಾಡನ್ನು, ಮೇಲ್ಗಾಳಿಜಾಡು (upper respiratory tract) ಹಾಗು ಕೆಳಗಾಳಿಜಾಡು (lower respiratory tract) ಎಂದು ಬೇರ‍್ಪಡಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಉಸಿರುಚೀಲ ಹಾಗು ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣಗಳ ನಡುವೆ, ಉಸಿರನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಗಾಳಿಯಜಾಡು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೇಲ್ಗಾಳಿಜಾಡು (upper respiratory tract) ಮೂಗು, ಬಾಯಿ, ಗಂಟಲ್ಕುಳಿ (pharynx) ಮತ್ತು ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು (larynx/voice box) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

Respiration_1_1ಮೇಲ್ಗಾಳಿಜಾಡಿನ ಈ ಬಾಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಈಗ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

1) ಮೂಗು ಮತ್ತು ಮೂಗಿನ ಕುಳಿ (nose & nasal cavity): (ಚಿತ್ರ 1 & 2) ಮೂಗು ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಹೊರಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಯ ಬಾಗ. ಇವು ಗಾಳಿಜಾಡಿನ  ಮೊದಲನೆಯ ಹಂತವೂ ಹವ್ದು.

ಮೂಗು ಮೆಲ್ಲೆಲುಬು (cartilage), ಎಲುಬು (bone), ಕಂಡ (muscle) ಹಾಗು ತೊಗಲಿನಿಂದ (skin) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯ (nasal cavity) ಮುಂಬಾಗಕ್ಕೆ ಆನಿಕೆ (support) ಹಾಗು ಕಾಪನ್ನು (protection) ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ತಲೆಬುರುಡೆ ಹಾಗು ಮೂಗಿನೊಳಗೆ ಕಂಡು ಬರುವ ಟೊಳ್ಳಿನ ತಾಣವೇ ಮೂಗಿನ ಕುಳಿ (nasal cavity). ಈ ಕುಳಿಯ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೂದಲು ಹಾಗು ಲೋಳೆ ಪದರದ (mucus membrane) ಹೊದಿಕೆಯಿರುತ್ತದೆ.

Respiration_1_2ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಮುಕ್ಯ ರಚನೆಯೆಂದರೆ ಮೂಗಿನ ಕೊಳಲ-ಎಲುಬುಗಳು (nasal turbinate bones). ಇವು ಕಿರಿದಾದ ಗುಂಗುರಿನ ಆಕಾರದ ಹೀರುಗದೆಲುಬುಗಳು. ಕೊಳಲ-ಎಲುಬುಗಳು (nasal turbinate) ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಕೊರಕಲಿನಂತಹ (groove-like) ಗಾಳಿದಾರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಬೇರ‍್ಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಗಾಳಿದಾರಿಯು ಉಸಿರಾಡುವಾಗ ಎಳೆದುಕೊಂಡ ಗಾಳಿಯು ಹದವಾಗಿ ಸಾಗಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯ (nasal cavity) ಮುಕ್ಯ ಕೆಲಸಗಳೆಂದರೆ,

  1. ಒಳಗೆ ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಮಯ್ ಬಿಸುಪಿನ (temperature) ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಕಾಯಿಸುವುದು
  2. ಒಣಗಾಳಿಯ ನೀರಿನ ಅಂಶವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು
  3. ಎಳೆದುಕೊಂಡ ಗಾಳಿಯು ಉಸಿರುಚೀಲವನ್ನು ತಲಪುವ ಮೊದಲು, ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ನಂಜುಕಣಗಳು (toxic particles), ಆವಿ(gases), ದೂಳು, ಬೂಸ್ಟು(fungus), ದಂಡಾಣು(bacteria) ಹಾಗು ನಂಜುಳಗಳನ್ನು(virus) ಸಾದ್ಯವಾದಶ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸೋಸುವುದು. ಗಾಳಿಯು ಉಸಿರುಚೀಲಗಳಿಂದ(lungs) ಹೊರಹೋಗುವಾಗ, ಆವಿ ಹಾಗು ಬಿಸುಪನ್ನು ಮೂಗಿನ ಕುಳಿ (nasal cavity) ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

2) ಬಾಯಿ / ಬಾಯ್ಕುಳಿ (oral cavity): ಬಾಯ್ಕುಳಿ ಉಸಿರಾಟದ ಎರಡನೇ ಹಂತದ ಕಂಡಿ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಸಿರಾಟವು ಮೂಗಿನ ಮೂಲಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಮಯ್ಗೆ ಉಸಿರಾಟವು ಬೇಕಾದಾಗ, ಬಾಯ್ಕುಳಿಯ ಮೂಲಕವೂ ಉಸಿರನ್ನು ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಗೆ (nasal cavity) ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಬಾಯ್ಕುಳಿಯ ಉಸಿರುಜಾಡು ಚಿಕ್ಕದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಗಾಳಿಗೆ ಬಿಸುಪು ಹಾಗು ಆವಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಬಾಯ್ಕುಳಿಯಲ್ಲಿ  ಕೂದಲುಗಳು ಹಾಗು ಮಂದವಾದ ಅಂಟು ಲೋಳೆಯು ಇರದ ಕಾರಣ, ಬಾಯಿಯ ಮೂಲಕ ಒಳಗೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಗಾಳಿಯು ಸೋಸುವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಬಾಯ್ಕುಳಿಯ ಉಸಿರಾಟದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಒಳಿತು ಇದೆ. ಅದೆಂದರೆ, ಬಾಯ್ಕುಳಿಯ ದುಂಡಳತೆ (diameter), ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಿರುವುದರಿಂದ, ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಉಸಿರಾಡಿದಾಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾದ್ಯ.

3) ಗಂಟಲ್ಕುಳಿ (pharynx): (ಚಿತ್ರ 1 & 3) ಇದು ಕಂಡದ (muscular) ನಳಿಕೆಯಂತಿದ್ದು, ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯ ಹಿಂತುದಿಯಿಂದ ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆ (larynx/voice box) ಹಾಗು ಅನ್ನನಾಳದ (esophagus) ಮುಂತುದಿಯವರೆಗೂ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

ಗಂಟಲ್ಕುಳಿಯಲ್ಲಿ (pharynx) ಮೂರು ಬಾಗಗಳಿವೆ: ಮೂಗ್ಗಂಟಲು (nasopharynx), ಬಾಯ್ಗಂಟಲು (oropharynx) ಹಾಗು ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಂಟಲು (laryngopharynx).

Respiration_1_3ಮೂಗ್ಗಂಟಲು (nasopharynx) ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯ (nasal cavity) ಹಿಂಬದಿಯಲಿರುತ್ತದೆ. ಮೂಗಿನ ಕುಳಿಯ ಮೂಲಕ ಒಳಬರುವ ಗಾಳಿ, ಮೂಗ್ಗಂಟಲಿನಲ್ಲಿ (nasopharynx) ಹಾಯ್ದು, ಬಾಯ್ಕುಳಿಯ (oral cavity) ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬಾಯ್ಗಂಟಲಿಗೆ (oropharynx) ಇಳಿಯುತ್ತದೆ. ಬಾಯ್ಕುಳಿಯಿಂದ ಒಳಬರುವ ಗಾಳಿಯು, ನೇರವಾಗಿ ಬಾಯ್ಗಂಟಲಿಗೆ (oropharynx) ಇಳಿಯುತ್ತದೆ. ಬಾಯ್ಗಂಟಲಿನಿಂದ ಗಾಳಿಯು ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಂಟಲೆಡೆಗೆ (laryngopharynx) ಸಾಗುತ್ತದೆ.

ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಂಟಲು ಸೇರಿದ ಗಾಳಿಯನ್ನು, ಕಿರುನಾಲಿಗೆಯು (epiglottis) ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಕಂಡಿಯೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸುತ್ತದೆ. ಕಿರುನಾಲಿಗೆ (epiglottis), ಹಿಂಪುಟಿವ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬಿನಿಂದ (elastic cartilage) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಮುಚ್ಚಳ; ಇದು ಅನ್ನನಾಳ (esophagus) ಹಾಗು ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯ (trachea) ನಡುವಿನ ಗುಂಡಿಯಂತೆ (switch) ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗಂಟಲ್ಕುಳಿ (pharynx) ಉಸಿರನ್ನು ಸಾಗಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಕೂಳನ್ನೂ ನುಂಗಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಉಸಿರಾಡುವಾಗ, ಕಿರುನಾಲಿಗೆ (epiglottis), ಅನ್ನನಾಳದ (esophagus) ಮೇಲ್ತುದಿಯ ಕಂಡಿಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುವುದರ ಮೂಲಕ, ಗಾಳಿಯನ್ನು ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸುತ್ತದೆ. ಕೂಳನ್ನು ನುಂಗುವ ಹಮ್ಮುಗೆಯಲ್ಲಿ, ಇದೆ ಕಿರುನಾಲಿಗೆ (epiglottis), ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತದೆ; ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಕೂಳು ಅನ್ನನಾಳದೊಳಕ್ಕೆ ಸಾಗಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಕೂಳು ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕುವುದರಿಂದ, ಆಗಬಹುದಾದ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

4) ಗಂಟಲಗೂಡು/ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆ (larynx/voice box): (ಚಿತ್ರ 1, 4, 5, & 6 ) ಇದು ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಂಟಲು (laryngopharynx) ಹಾಗು ಉಸಿರುಗೊಳವೆಯನ್ನು (trachea) ಜೋಡಿಸುವ ಉಸಿರುಜಾಡಿನ (airway) ಬಾಗವಾಗಿದೆ.

ಮೇಲ್ಕೊರಳಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ, ನಾಲಗೆ-ಎಲುವಿನ (hyoid bone) ತುಸು ಕೆಳಗೆ ಹಾಗು ಉಸಿರುಕೊಳವೆಯ (trachea) ಮೇಲೆ ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು (larynx) ಕಾಣಬಹುದು. ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯು ಹಲವು ಮೆಲ್ಲೆಲುಬಿನ (cartilage) ರಚನೆಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

Respiration_1_4ಕಿರುನಾಲಿಗೆ (epiglottis) ಕೂಡ ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳ ತುಂಡುಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಕಿರುನಾಲಿಗೆಯ (epiglottis) ಕೆಳಬಾಗದಲ್ಲಿ, ಗುರಾಣಿಕ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬು (thyroid cartilage) ಇರುತ್ತದೆ; ಇದನ್ನು ಆದಮನ ಸೇಬು (adam’s apple) ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಈ ಇಟ್ಟಳವು ಗಂಡಸರಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದಿರುತ್ತದೆ; ಆದ್ದರಿಂದ ಕೊರಳಿನ ಮುಂಬಾಗದಲ್ಲಿ, ಇದು ಮುಂಚಾಚಿದ ಇಟ್ಟಳದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ.

ಗುರಾಣಿಕ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬು (thyroid cartilage), ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ (larynx) ಮುಂತುದಿಯನ್ನು ತೆರೆದಿಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಉಲಿನೆರಕೆಗಳನ್ನು (vocal folds) ಕಾಯುವ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗುರಾಣಿಕ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬಿನ ಕೆಳಗೆ ಉಂಗುರದ ಆಕಾರವಿರುವ ಉಂಗುರಬಗೆ ಮೆಲ್ಲೆಲುಬು (cricoid cartilage) ಇರುತ್ತದೆ. ಉಂಗುರಬಗೆ ಮೆಲ್ಲುಬು (cricoid cartilage), ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ (larynx) ಹಿಂಬಾಗವನ್ನು ತೆರೆದ ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ (position) ಇಡಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

Respiration_1_5ಮೆಲ್ಲೆಲುಬುಗಳಲ್ಲದೆ, ಉಲಿಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ‘ಉಲಿನೆರಕೆ’ಗಳೆಂಬ (vocal folds) ವಿಶೇಶ ರಚನೆಯೊಂದಿದೆ. ಉಲಿನೆರಕೆಗಳು ಮಾತು ಮತ್ತು ಹಾಡಿನ ಸಪ್ಪಳಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಉಲಿನೆರಕೆ (vocal folds), ಉಲಿ ಸಪ್ಪಳಗಳನ್ನು (vocal sounds) ಉಂಟುಮಾಡಲು ಮಿಡಿಯುವ (vibrate) ಲೋಳ್ಪದರದ (mucus membrane) ನೆರಗೆಗಳಾಗಿವೆ. ಉಲಿನೆರಕೆಗಳ ಬಿಗಿತ (tension) ಹಾಗು ಮಿಡಿತದ (vibration) ವೇಗವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಮಾತಿನ ಏರಿಳಿತವನ್ನು (pitch) ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು.

Respiration_1_6ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಮುಂದಿನ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಾಳಿಜಾಡು (lower respiratory tract), ಉಸಿರುಚೀಲಗಳು (lungs) ಹಾಗು ಉಸಿರೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಕಂಡಗಳ ಒಡಲರಿಮೆಯನ್ನು (anatomy) ತಿಳಿಸಿಕೊಡಲಾಗುವುದು

(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ಸೆಲೆಗಳು: innerbody, buzzle.com,  answers.com, riversideonline.com, intechopen.com)

(ಈ ಬರಹವು ಹೊಸಬರಹದಲ್ಲಿದೆ)