ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟು ಮತ್ತು ಹಾಲ್ರಸದೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಬರಹದ ಈ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ, ಹಾಲ್ರಸದೇರ‍್ಪಾಟಿನ (lymphatic system) ಒಡಲರಿಮೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ಹಿಂದಿನ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ, ಹಾಲ್ರಸದೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಮುಕ್ಯ ಬಾಗಗಳೆಂದರೆ ನವಿರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymphatic capillaries), ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymphatic vessels) ಹಾಗು ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ಡೆಗಳು (lymph nodes).
ನವಿರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymph capillaries): ( ಚಿತ್ರ 1, 2, 3& ಬಾಗ 1ರ ಚಿತ್ರ 1)
ನೆತ್ತರು ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ (tissues) ಮೂಲಕ ಸಾಗುವಾಗ, ಆರಯ್ವ (nutrients) ಹಾಗು ಆವಿಗಳ (gases) ಅದಲು-ಬದಲಿಕೆಗೆ ನೆರವಾಗಲು, ನೆತ್ತರು ತೆಳುವಾದ ಗೋಡೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು (blood capillaries) ಸೇರುತ್ತದೆ. ನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಗುವಾಗ, ನೆತ್ತರುರಸ (plasma), ಸೂಲುಗೂಡುಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ತಾಣಕ್ಕೆ (interstitial space) ಜಾರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಹೀಗೆ ಜಾರಿಕೊಡ ನೆತ್ತರುರಸದ ಒಂದಶ್ಟು ಬಾಗ, ಮತ್ತೆ ನವಿರನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಯೊಳಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಉಳಿದ ನೆತ್ತರುರಸದ ಬಾಗವು, ಗೂಡುಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಗೂಡುನಡುವಿನ ಹರಿಕವಾಗಿ (interstitial fluid) ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬೇಕಾಗಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಗೂಡುನಡುವಿನ ಹರಿಕದ ಮೊತ್ತವು ಗೂಡುನಡುವಿನ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು, ಈ ತಾಣಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕೊಳವೆಯೇರ‍್ಪಾಟು ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಸಣ್ಣ ಕೊಳವೆಗಳನ್ನು ನವಿರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymph capillaries) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ನವಿರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು, ಬೇಕಿರುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ಗೂಡುನಡುವಿನ ಹರಿಕವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡು, ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿಗೆ (circulatory system) ಹಿಂತಿರುಗಿಸುತ್ತದೆ.
ಹಾಲ್ರಸ (lymph):
ಸೂಲುಗೂಡುಗಳ ನಡುವಿನಿಂದ ನವಿರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೂಡುನಡುವಿನ ಹರಿಕವನ್ನು (interstitial fluid) ಹಾಲ್ರಸ (lymph) ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಹಾಲ್ರಸವು ಸೇರುನವಿರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಲ್ಲಿ (veins) ಇರುವ ನೆತ್ತರುರಸವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ.
ಹಾಲ್ರಸವು 90 ಬಾಗ ನೀರು ಹಾಗು 10 ಬಾಗ ಮುನ್ನುಗಳು (proteins), ಗೂಡಿನ ತರುಮಾರ‍್ಪಿನಿಂದ ಉಂಟಾದ ಕಸಗಳು (metabolic waste), ಕರಗಿದ ಆವಿ ಹಾಗು ಸುರಿಗೆಗಳ (hormone) ಕರಗಿಕಗಳನ್ನು (solutes) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಡುಕುಕಣಗಳಿಂದ ದಾಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಮಯ್ ಬಾಗದ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಬರುವ ಹಾಲ್ರಸವು, ಕೆಡುಕುಕಣಗಳನ್ನು ಹಾಗು ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ ಎದುರಾಗಿ ಸೆಣಸುವ ಬೆನೆಕಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.
ಏಡಿಹುಣ್ಣಿನಿಂದ (cancer) ಬಳಲುತ್ತಿರುವವರಲ್ಲಿ, ಏಡಿಹುಣ್ಣುಗಳ ಬಿಡಿಹಬ್ಬಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ (metastasis) ಹಾಲ್ರಸದಲ್ಲಿ ಏಡಿಹುಣ್ಣಿನ ಗೂಡುಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅರೆಗೇರ‍್ಪಾಟಿನಿಂದ ಸೋಸಲ್ಪಡುವ ಹಾಲ್ರಸವು, ಕರುಳಿನ ಗೊಂಡೆಗಳು (intestinal villi) ಹೀರಿಕೊಂಡ ಕೊಬ್ಬಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಕೊಬ್ಬಿನಿಂದಾಗಿ ಅರಗೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಹಾಲ್ರಸವು ಹಾಲಿನ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಅರಗೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಹಾಲ್ರಸವನ್ನು ಕೊಬ್ಬಾಲ್ರಸ (chyle) ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು.
ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymph vessels): ( ಚಿತ್ರ 1, 2, 3 & ಬಾಗ 1ರ ಚಿತ್ರ 1)
ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದ ಹಾಲ್ರಸವನ್ನು ನವಿರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymph capillary), ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ (lymph vessels) ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ. ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳ ಇಟ್ಟಳವು ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳನ್ನು (veins) ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಸೇರುನೆತ್ತರುಗೊಳವೆಗಳಂತೆ, ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳ ಗೋಡೆಯು ತೆಳುವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ತೆರಪುಗಳನ್ನು (valves) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
ಸೇರುಗೊಳವೆಗಳು ನೆತ್ತರನ್ನು ಗುಂಡಿಗೆಯೆಡೆಗೆ (heart) ಸಾಗಿಸಿದರೆ, ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು, ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿನಿಂದ ಸೋರಿದ ನೆತ್ತರಿನ ಹರಿಕವನ್ನು (ಹಾಲ್ರಸ/ನೆತ್ತರುರಸ) ಗುಂಡಿಗೆಯೆಡೆಗೆ ಸಾಗಿಸುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು ಕಟ್ಟಿನ ಕಂಡಗಳ (skeletal muscles) ನಡುವೆ ಸಾಗುತ್ತವೆ. ಕಟ್ಟಿನ ಕಂಡಗಳು ಕುಗ್ಗಿದಾಗ (contract), ಅವು ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೇರುತ್ತವೆ. ಈ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ, ಹಾಲ್ರಸವು ಗುಂಡಿಗೆಯೆಡೆಗೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹಾಲ್ರಸಗೋಡೆಗಳ ಒಳಬಾಗದಲ್ಲಿರುವ ತಡೆ ತೆರಪುಗಳು (check valve), ಹಾಲ್ರಸವು ಹಿಮ್ಮುಕವಾಗಿ ಹರಿಯುವುದನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತವೆ.
ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ಡೆಗಳು (lymph nodes): ( ಚಿತ್ರ 1, 2, 3 & ಬಾಗ 1ರ ಚಿತ್ರ 1)
ಮಯ್ಯಲ್ಲೆಲಾ ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಹುರಳಿಕಾಯಿಯಂತಿರುವ ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ಡೆಗಳು ಕಂಕಳು (arm pit) ಹಾಗು ತೊಡೆಸಂದಿಗಳಲ್ಲಿ (groin/inguinal region) ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ಡೆಯ ಹೊರಬಾಗವು ಮಂದವಾದ ತಂತುಗೂಡುಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಹೊರಪೊರೆಯನ್ನು (capsule) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಗಡ್ಡೆಯ ಒಳಬಾಗವು ಬಲೆಬಗೆಯ (reticular) ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.
ಬಲೆಗಳ ಸಂದುಗಳಲ್ಲಿ, ಹಾಲ್ರಸಕಣಗಳು (lymphocytes) ಹಾಗು ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳು (macrophages) ನೆಲೆಸಿರುತ್ತವೆ. ಸೇರುಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (afferent lymph vessels) ಹೊತ್ತು ತರುವ ಹಾಲ್ರಸವನ್ನು ಸೋಸುವ (filter) ಕೆಲಸವನ್ನು ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ಡೆಯು ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಗಡ್ಡೆಯ ಬಲೆಬಗೆ ನಾರುಗಳು (reticular fibers) ಹಾಲ್ರಸದಲ್ಲಿರಬಹುದಾದ ಕಸ, ಕೆಡುಕುಕುಕಣ ಹಾಗು ಗೂಡುಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಲೆಗೆ ಬೀಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಗಡ್ಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳು ಹಾಗು ಹಾಲ್ರಸಕಣಗಳು ಗಡ್ಡೆಯ ಬಲೆಗೆ ಬಿದ್ದ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ ಮೇಲೆ ಎರಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಚೊಕ್ಕಗೊಂಡ ಹಾಲ್ರಸವು ತೊರೆಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳ (efferent lymph vessels) ಮೂಲಕ ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೋಳವೆಗಳೆಡೆಗೆ (lymphatic ducts) ಸಾಗುತ್ತದೆ.
ದೊಡ್ಡ ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು (lymphatic ducts): (ಚಿತ್ರ 1)
ಹಾಲ್ರಸವನ್ನು ಹೊತ್ತ ಎಲ್ಲಾ ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಸುತ್ತವೆ. ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು, ಹಾಲ್ರಸವನ್ನು ಸೇರುನೆತ್ತರೇರ‍್ಪಾಟಿಗೆ ಸೇರಿಸುತ್ತವೆ (venous blood supply). ಮನುಶ್ಯರ ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.
ಎದೆ-ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆ (thoracic duct): ಕಾಲುಗಳು, ಹೊಟ್ಟೆಯ ಬಾಗ (abdomen), ಎಡಗಯ್, ತಲೆ & ಕತ್ತಿನ ಎಡಬಾಗ ಮತ್ತು ಬಲ ತೋಳ್ತಲೆ ಸೇರುಗೊಳವೆಯ (right brachiocephalic vein) ಎಡಬಾಗದ ಎದೆ; ಈ ಬಾಗಗಳಿಂದ ಹೊಮ್ಮುವ ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು, ಎದೆ-ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗೆ ಹಾಲ್ರಸವನ್ನು ಸುರಿಯುತ್ತವೆ.
ಬಲ-ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆ (right lymphatic duct): ಬಲ ತೋಳು, ತಲೆ & ಕತ್ತಿನ ಬಲ ಬಾಗ, ಬಲ ತೋಳ್ತಲೆ ಸೇರುಗೊಳವೆಯ (right brachiocephalic vein) ಬಲ ಬಾಗದ ಎದೆಯ ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದ ಹಾಲ್ರಸವು ಬಲ-ದೊಡ್ಡಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಹಾಲ್ರಸತೇಪೆಗಳು (lymphatic nodules): (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3 & ಬಾಗ 1ರ ಚಿತ್ರ 1)
ಹಾಲ್ರದೇರ‍್ಪಾಟಿನ ಹಾಲ್ರಸಗಡ್ಡೆ ಹಾಗು ಹಾಲ್ರಸಗೊಳವೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರದ ಹಾಲ್ರಸಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳನ್ನೂ (lymphatic tissues) ಕಾಣಬಹುದು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಪೊರೆ (capsule) ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹಾಲ್ರಸತೇಪೆಗಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಲೋಳೆ ಪದರಗಳಲ್ಲಿ (mucus membrane) ಕಾಣಬಹುದು. ನಮ್ಮ ಮಯ್ಯೊಳಕ್ಕೆ ನುಸುಳುವ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ಎದುರುಗೊಳ್ಳುವ ಇಟ್ಟಳವೆಂದರೆ ಲೋಳೆ ಪದರಗಳು. ಈ ಪದರಗಳಿಗೆ ಕಾಪನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಹಾಲ್ರಸತೇಪೆಗಳು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ.
1) ಬಾಯ್ತೇಪೆಗಳು (tonsils): ಇವುಗಳ ಸಂಕೆ 5. ಎರಡು ನಾಲಿಗೆ ತೇಪೆ (lingual), ಎರಡು ಅಂಗಳ ತೇಪೆ (palatine) ಹಾಗು ಒಂದು ಗಂಟಲ್ಗೂಡು ತೇಪೆಗಳನ್ನು (pharyngeal) ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಬಾಯ್ತೇಪೆಗಳು T-ಗೂಡು ಹಾಗು B-ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ತಿನ್ನುವಾಗ ಇಲ್ಲವೆ ಉಸಿರಾಡುವಾಗ ಒಳನುಗ್ಗುವ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳನ್ನು ಮಟ್ಟ ಹಾಕಲು ಈ ಗೂಡುಗಳು ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ.
2) ಪೇಯರ‍್ನ ತೇಪೆಗಳು (peyer’s patches): ಈ ತೇಪೆಗಳನ್ನು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲಿಗೆ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಜೊಹಾನ್ ಕೋನಾರ‍್ಡ್ ಪೆಯರ್ (Johann Conard Peyer) ಅವರ ನಿನಪಿಗಾಗಿ, ಪೇಯರ‍್ನ ತೇಪೆಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಣ್ಣ ಕರುಳಿನ ಬಾಗವಾದ ಮುರಿಗರುಳಿನಲ್ಲಿ (ileum) ಇವು ಇರುತ್ತವೆ. T-ಗೂಡು ಹಾಗು B-ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇವು, ಕರುಳಿನ ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಳಿದಾಡುವ ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ. T-ಗೂಡು ಹಾಗು B-ಗೂಡುಗಳು ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ ಒಗ್ಗದಿಕಗಳನ್ನು (antigen) ಗುರುತಿಸಿದ ಕೂಡಲೆ, T-ಗೂಡು ಹಾಗು B-ಗೂಡುಗಳು ಮಯ್ ಬಾಗಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಹರಡಿ, ಕೆಡುಕುಕಣಗಳ ನುಸುಳುವಿಕೆಯ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಸಂಬಂದಪಟ್ಟ ಕಾಪಿನ ಬಾಗಗಳಿಗೆ ಮುಟ್ಟಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಗುಲಬಹುದಾದ ಸೋಂಕನ್ನು ತಡೆಯಲು ಮಯ್ಯನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.
3) ತೊಳ್ಳೆ (spleen): ಮೊಟ್ಟೆಯಾಕಾರದ ಚಪ್ಪಟೆಯಂತಿರುವ ತೊಳ್ಳೆಯು, ಹೊಟ್ಟೆಯ ಎಡಮೇಲ್ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. ತೊಳ್ಳೆಯ ಹೊರಪರೆಯು ಮಂದವಾದ ತಂತುಗೂಡುಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ತೊಳ್ಳೆಯ ಒಳಬಾಗವು ಕೆಂಪು ತಿರುಳು (red pulp) ಹಾಗು ಬಿಳಿ ತಿರುಳುಗಳಿಂದ (white pulp) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ.
ತೊಳ್ಳೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಾಗವು ಕೆಂಪು ತಿರುಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೆಂಪು ತಿರುಳು ಗುಳಿಗಳನ್ನು (sinus) ಹೊಂದಿದ್ದು, ಈ ಗುಳಿಗಳು ನೆತ್ತರನ್ನು ಸೋಸುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಂಪು ತಿರುಳಿನ ಬಲೆಬಗೆ (reticular) ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳ ನಾರುಗಳು ಮುರಿದ ಹಾಗು ವಯಸ್ಸಾದ ಕೆನೆ ಕಣಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಕೆಂಪು ತಿರುಳಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳು (macrophages) ಕೆಟ್ಟಿರುವ ಹಾಗು ವಯಸ್ಸಾದ ಕೆನೆಕಣಗಳನ್ನು ಅರಗಿಸಿ, ಕೆನೆಕಣಗಳಲ್ಲಿರುವ ರಕ್ತಬಣ್ಣಕಗಳನ್ನು (hemoglobin) ಮರುಬಳಕೆಗೆ (recycle) ರವಾನಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಂಪು ತಿರುಳು, ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳನ್ನು (platelets) ಕೂಡಿಡುವ ಹಳವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮಯ್ಯಲ್ಲಿ ನೆತ್ತರಿನ ಕೊರತೆಯು ಉಂಟಾದಾಗ, ಈ ಚಪ್ಪಟಿಕಗಳನ್ನು ನೆತ್ತರು ಹರಿಯುವಿಕೆಯ ಏರ‍್ಪಾಟಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.
ಕೆಂಪು ತಿರುಳುಗಳ ನಡುಬಾಗದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ತಿರುಳುಗಳು ನೆಲೆಸಿರುತ್ತವೆ. ಬಿಳಿ ತಿರುಳು ಹಾಲ್ರಸದ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, T-ಗೂಡುಗಳು, B-ಗೂಡುಗಳು ಹಾಗು ಡೊಳ್ಳುಮುಕ್ಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
4) T-ನೆರೆನೆರು (thymus): ಮುಮ್ಮೂಲೆಯ (triangle) ಆಕಾರವಿರುವ T-ನೆರೆನೆರು ಗುಂಡಿಗೆ ಹಾಗು ಎದೆಚಕ್ಕೆಗಳ (sternum) ನಡುವೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಪಿಂಡಗೂಸು (fetus) ಹಾಗು ಎಳವೆಯ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ, T-ನೆರೆನೆರು, T-ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಹಾಗು ಅವುಗಳನ್ನು ನೆರೆಸುವ (mature) ಹಮ್ಮುಗೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತದೆ.
ಕೆಂಪು ಮೂಳೆಮಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಡುವ T-ಗೂಡುಗಳೂ T-ನೆರೆನೆರಿನಲ್ಲಿ ನೆರೆಯುತ್ತವೆ. ಮಯ್ನೆರೆಯುವಿಕೆಯ (puberty) ಹಂತವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಿದಂತೆ, ಮನುಶ್ಯರ ಕಾಪೇರ‍್ಪಾಟಿನಲ್ಲಿ T-ನೆರೆನೆರಿನ ಕೆಲಸ ಇಳಿಯುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಮನುಶ್ಯರು ದೊಡ್ಡವರಾದ ಕೂಡಲೇ, ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆಮಾಡಿಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ನೆರನೆರಿನ ಹಾಲ್ರಸದ ಗೂಡುಕಟ್ಟು ಕೊಬ್ಬಿನ ಗೂಡುಕಟ್ಟುಗಳಾಗಿ ಮಾರ‍್ಪಡುತ್ತದೆ.
(ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ಸೆಲೆಗಳು: 1. embryology.med 2. en.wikipedia.org, 3. biology-forums.com , 4. remnanthealth.com, 5. niaid.nih.gov, 6. innerbody.com)